De kniptang werd nog maar zelden gebruikt, maar per 1 november verdwijnt de controle- of kniptang definitief bij NS. Dat meldt het Spoorwegmuseum.
Met de komst van de OV-chipkaart is het knippen of stempelen van treinkaartjes niet meer nodig. Daarmee is het tijdperk waarin de conducteur de treinkaartjes daadwerkelijk afstempelde of knipte verleden tijd. Eerder nam NS al afscheid van het papieren treinkaartje. Vanaf deze week is in het Spoorwegmuseum een gedeelte van de collectie controletangen te zien die het museum bezit.
Geschiedenis van de controle- of kniptang
In het begintijd van de spoorwegen in de 19e eeuw werd ieder treinkaartje afzonderlijk geschreven en uitgeknipt. De spoorwegen werden echter al snel een enorm succes: door de toename van stations en reizigers werden er al snel miljoenen kaartjes verkocht. De Engelse uitvinder Thomas Edmondson bedacht daarom in 1840 een machine die grote aantallen voorgedrukte kartonnen kaarten kon produceren. De uitvinding werd snel opgepikt door spoorbedrijven in andere landen.
In 1857 werd het Edmondson-kaartje in Nederland geïntroduceerd. De verkoop van de Edmondson-kaartjes in Nederland was ook het startsein voor de controletang. Door de kaartjes te knippen kon namelijk worden gecontroleerd of, en voor welk traject iemand een kaartje had gekocht. In de beginjaren van de controletang was de behoefte nog minimaal. Dit kwam onder andere doordat reizigers per rit betaalden. Later wilden de meeste vervoersbedrijven echter weten of zij de kaartjes zelf hadden afgestempeld. Daarom maakten zij hun eigen tangen met verschillende, onderscheidende figuurtjes. Deze controletangen kwamen uit Groot-Brittannië, Amerika en Duitsland. Door uitbreiding van het spoorwegnet in de jaren twintig van de 20ste eeuw werd de controletang steeds intensiever gebruikt. De controletang knipte slechts een simpel gaatje in het kartonnen treinkaartje, bij het knippen van de kaartjes moest de conducteur mikken op de letter H (heenreis) of T (terugreis).
OV-chipkaart
Met de landelijke invoering van de OV-chipkaart in 2012 nam het gebruik van de controletang enorm af. De kaartjes worden nu gescand. Op 1 november 2017 valt het doek voor de controletang definitief en zal de ouderwetse kniptang alleen nog in musea te zien zijn. Nederland is trouwens niet het enige land dat de controletang heeft afgeschaft. NS-dochter Abellio heeft in Groot-Brittannië de traditie afgeschaft omdat conducteurs klaagden dat zij last van hun polsen kregen.
This post was last modified on 1 november 2017 12:57
Nederlandse treinreizigers moeten ook dit jaar rekening houden met verstoringen op het spoor. Daarvoor waarschuwt…
Het treinverkeer wordt komende zaterdag om 22.30 uur drie minuten stilgelegd naar aanleiding van de…
NS past in juni de dienstregeling aan van treinen die over de HSL rijden. Op…
Opnieuw hebben twee hoofdconducteurs en een machinist (MCN) te maken met een ernstig geval van…
Net als in Amsterdam krijgt ook de Brusselse terminal van Eurostar de komende tijd een…
De Nederlandse Spoorwegen bevestigen het alsnog. In 2025 verdwijnt de ICE naar Basel en maakt…
Bekijk reacties
Overigens met uitzondering van NS International, die ze nog wel degelijk nodig heeft voor de buitenlandse tickets.
Binnenlandse conducteurs blijven ze net zo goed nodig hebben, want (sommige) internationale papieren tickets zijn ook in binnenlandse treinen geldig. Kennelijk wordt dat genegeerd, net als het feit dat je met die tickets niet op een legale manier door de poortjes geraakt.
en als je dan met je interrail in Nederland komt kunnen ze het kaartje dus niet afstempelen...
En hoe zit dat dan met e-tickets? Die werden nog wel gestempeld. (Maar voor het geldig maken is dat niet nodig, want er staat altijd een datum op).
Toch heb ik er een keer geluk mee gehad. Ik had een keer een AH dagkaart met OV chip die door een van de conducteurs werd gestempeld met een kniptang. Daardoor molde hij echter de antenne. Bij de terugreis deed de chip het niet meer, maar door het stempel kon ik wel bewijzen dat de kaart die dag geldig was.
Ik moest in Lelystad wel bellen om het poortje open te laten maken, en toen de stationsmedewerker het stempel zag zei hij: Oh, is het weer zo, er is al honderduzend keer tegen de conducteurs gezegd dat ze kartonnen ov-chipkaartjes niet mogen stempelen.
E-tickets stempelen is helemaal nutteloos: Je kunt een e-ticket zo vaak printen als je wilt en een conducteur zou er dan ééntje afstempelen.
Ze scannen wel de streepjescode en ik had het idee dat hun appartaat de code daadwerkelijk controleerde via en radioverbinding.
Ik kan mij de Edmonsonkaatjes nog herinneren. De stations hadden voor de meest voorkomende bestemmingen voorgedrukte kaartjes, waar dan alleen nog een datum op gedrukt hoefde te worden. Wij reisden wel eens van Dordrecht naar Etten-Leur, wat blijkbaar geen courante bestemming was, want we kregen wel eens handgeschreven vervoerbewijzen van dun papier. Conducteurs hadden deze ook voor mensen die geen kaartje aan het loket hadden kunnen kopen.
Uit de jaren 50-60 herinner ik me nog de machine die achter het loket werd gebruikt: hij had iets weg van een zenderschaal op een radio. De lokettist ging met een knop heen en weer langs plaatsnamen. Maar hoe het apparaat werkte heb ik als kind nooit begrepen. Nog niet - eigenlijk....
Ik heb een oud treinkaartje en zou graag willen weten uit welke periode dit is, of nog beter, ook welk traject.
Iemand?