Nostalgie: iconische Mat ’64 (Apekop) keert terug op het spoor

Vanaf dinsdag keert de iconische Mat ’64 tijdelijk terug op het spoor. De komende twee jaar wordt de trein ingezet tijdens de ochtendspits tussen Amersfoort en Barneveld Zuid. De meer dan zestig jaar geleden geïntroduceerde stoptrein verdween in 2016 uit de reizigersdienst. Nu, bijna negen jaar later, maakt hij verrassend genoeg zijn rentree.

Waarom keert de Mat ’64 terug?

De inzet van de oude trein is nodig vanwege de grootschalige renovatie van het huidige materieel op de Valleilijn. Normaal worden in de ochtendspits alle zes de treinen ingezet, maar door de renovatie is er steeds één stel minder beschikbaar. Daardoor konden de afgelopen periode sommige drukke ritten niet met dubbele treinstellen worden uitgevoerd. Met de inzet van de Mat ’64 wordt dat wel weer mogelijk, en wordt de gewenste capaciteit weer gerealiseerd.

De Mat ’64 is een icoon op het Nederlandse spoor: met zijn ronde kop en karakteristiek geluid was hij jarenlang niet weg te denken uit het Nederlandse landschap. Voor veel reizigers roept de trein herinneringen op aan vroeger. “Er zullen mensen instappen die in hun studententijd met deze trein hebben gereisd, en er nu weer mee naar hun werk gaan,” verwacht René Nekkers, rayonmanager Trein bij Keolis.

Twee stappen terug

Toch zal het niet alleen hosanna zijn, erkent de rayonmanager. Het comfort is lager in de oude treinen. Nekkers: “Geen wifi, geen airco, geen gelijkvloerse instap – het is twee stappen terug. Maar gelukkig kunnen de ramen open.”

De keuze voor de klassieke voormalige NS-trein lijkt misschien verrassend, maar was volgens Keolis de meest haalbare optie. “In treinland zijn er niet veel vervangende treinstellen beschikbaar,” legt Nekkers uit. Keolis onderzocht meerdere alternatieven en sprak onder andere met Arriva en het Spoorwegmuseum. De Mat ’64 van het Spoorwegmuseum mag echter niet commercieel ingezet worden, omdat deze onder voorwaarden is geschonken door NS. De trein die nu wordt gebruikt, is afkomstig van Stichting Crew 2454 en kent die beperkingen niet.

Onderhoud

Het was geen eenvoudige opgave om de oude trein opnieuw operationeel te maken. “De trein moet ook onderhouden worden, en bij dagelijkse inzet is het niet wenselijk dat dit door vrijwilligers gebeurt,” aldus Nekkers. “Bij NS is de kennis over dit type materieel verdwenen, dus we moesten een partij vinden die zich die kennis eigen wilde maken.” Die partij vond Keolis in Brouwer Technology, dat ook het onderhoud verzorgt voor de overige Keolis-treinen.

Renovatie

Brouwer Technology is tevens betrokken bij de renovatie van de twintig jaar oude Protos-treinen. “Die worden volledig gestript en krijgen een compleet nieuw interieur, inclusief toilet,” vertelt vlootmanager Alexander Veltman. De vernieuwde treinen krijgen ook betere wifi en worden uitgevoerd in de RRReis-huisstijl. “We verwachten dat de klanttevredenheid in het begin licht zal stijgen,” aldus Veltman. “Daarna zal die waardering waarschijnlijk iets afvlakken zodra de nieuwe treinen als normaal worden ervaren.”

Doordat de treinen een toilet krijgen verdwijnen er circa tien zitplaatsen per trein. De treinen hebben echter voldoende capaciteit om iedereen een zitplaats te kunnen bieden.

Plan B

Voor het geval de inzet van de Mat ’64 niet haalbaar zou blijken, had Keolis een alternatief achter de hand. Van Strukton werden twee stuurstandrijtuigen van het type DDM aangeschaft. “Die wilde men daar kwijt. Met een locomotief in het midden hadden we daarmee kunnen rijden,” zegt Veltman. “Maar dat blijkt nu gelukkig niet nodig.”

Over Mat ’64

De Mat ’64, in de media ook wel bekend als “Apekop”, is een klassieke Nederlandse stoptrein die begin jaren zestig werd ontworpen als Treinstel van de toekomst. De trein viel op door zijn bolle neus en leek op de Hondekop (Mat ’54). Voor die tijd was de Mat ’64 vooruitstrevend: met een verbeterde acceleratie. Later is Mat ’64 vooral ingezet als standaard stoptrein.
Het eerste prototype van deze treinserie werd in 1961 geleverd. Vanaf 1964 kwam de productie van de serie op gang, vandaar dat de officiële naam Materieel ’64 is. Er zijn 30 vierdelige treinstellen geleverd (ook wel Plan T) genoemd, en maar liefst 246 tweedelige treinstellen (Plan V). In de loop van de jaren 2000 begon de uitfasering, en op 2 december 2016 reed de Mat ’64 zijn laatste rit in de reguliere dienstregeling.

Alle nieuwsberichten over Mat ’64

In beeld: Mat ’64 terug op het spoor

Foto’s: Luke Tros en Hildebrand van Kuijeren