“Spitsheffing trein? Meer prijsmechanisme verstandig”
14 jun 2017 9:00
De Nederlandse Spoorwegen hebben moeite om de vervoersvraag in de spits te kunnen voldoen. Daarom overweegt het spoorbedrijf de treinkaartjes in de spitsuren duurder te maken, en in de daluren goedkoper. Een goed idee? Reizigersorganisaties en de politiek vinden van niet. Maar hoogleraar transportbeleid Bert van Wee ziet dat anders. Hij noemt meer prijsmechanisme verstandig, en noemt het huidige systeem te grof.
Treinreizigers die de spits kunnen mijden zijn ook nu al fors voordeliger uit. Treinreizigers die dagelijks in de spits willen reizen tussen bijvoorbeeld Den Haag en Amsterdam, betalen 291 euro per maand. Terwijl een reiziger die de spits weet te mijden maar 99 euro per maand hoeft te betalen. “Maar het huidige systeem is vrij grof, en laat veel potentieel onbenut” stelt de hoogleraar.
Geen prikkel
Van Wee neemt zichzelf als voorbeeld. “Ik heb een NS-jaarkaart. En geen enkele prikkel om de spits te mijden. Stel dat de NS-jaarkaart wat duurder zou zijn in aanschaf, maar je krijgt geld terug voor elke ochtend- of avondspits waarin je niet reist. Dan is er wel een prikkel de spits te mijden”. Dat zelfde geldt eveneens voor andere abonnementen, zoals jaarkaart, legt van Wee uit. “Ik denk dus dat het verstandig is te inventariseren welke opties er zijn om meer met het prijsmechanisme te doen.”
Spitseffect
De hoogleraar noemt meer prijsmechanisme verstandig. Hij wijst erop dat het spitseffect bij de trein zeer sterk is. Sterker dan op de weg. “Dat betekent dat we capaciteitsuitbreidingen zoals spoor en materieel, doen voor een korte periode. En dat we die dure spitscapactiteit vrijwel zeker zwaar onder de werkelijke kostprijs aanbieden.”
Kritiek
Van Wee krijgt in de Tweede Kamer niet veel bijval. “Bij mij gaan alle seinen op rood”, reageerde CDA-Kamerlid Maurits von Martels op de NS-plannen. Ook de PVV moet er niets van hebben. “Mensen reizen niet voor hun plezier in de spits. Ze worden al voldoende afgestraft door dan opgepropt in de trein te moeten staan”, briest Kamerlid Roy van Aalst in de Telegraaf. Ook Rob Jetten (D66) is niet enthousiast. “We willen juist mensen van de auto in de trein krijgen. Dan lijkt een spitsheffing mij geen goed idee.” Ook reizigersorganisaties Rover en Maatschappij Voor Beter OV sluiten zich aan bij de kritiek van de Kamerleden.
Bottleneck
Van Wee verwacht dan ook dat het politiek en maatschappelijk draagvlak creëren de bottleneck zullen vormen. “Heldere communicatie is heel belangrijk. Leg uit dat vergroten van de capaciteit erg duur is. Leg uit dat je bij de weg ‘betaalt’ met files/vertraging, en bij het spoor met staan.” De hoogleraar verwacht dat het draagvlak toeneemt na werkelijke invoering. “Dat zien we wereldwijd bij veel controversiële maatregelen zoals bij rekeningrijden, tol of parkeren. Wie wil nu nog dat Neude een parkeerterrein zou worden?”
De argumentatie van de hoogleraar lijkt wat te wensen over te laten. Reizigers die op kosten van hun werkgever of het DUO reizen zullen zelf niet geprikkeld worden en ik denk dat de extra reiskosten voor een gemiddeld bedrijf onvoldoende argument is om minder aantrekkelijke uren te hanteren. Dan resteert de zelf-betalende spitsreiziger, met voldoende keuze vrijheid wanneer hij/zij de trein neemt, maar dat ondanks drukte nu nog niet doet. Het ontbreekt me in de discussie aan percentages of aantallen. De hoogleraar en NS schetsen vooralsnog een utopisch beeld waarin een iedere euro een meetbaar (laat staan merkbaar) effect heeft. Kortom, hoeveel effect verwacht de hoogleraar en op basis van welke gegevens volgt deze conclusie?
Noem me cynisch, maar het lijkt me echter waarschijnlijker dat NS simpelweg meer winst voor het oprapen ziet en daar de weg politiek vrij voor probeert te maken. Bovendien worden hiermee vragen ontweken waarom 212 miljoen (minus 2,3 miljoen boete) euro winst niet in het materieelterkort wordt gestoken.
Misschien belangrijk om te weten: Bert van Wee heeft desgevraagd hier zich over uitgesproken. Na alle kritiek wilde ik graag eens van een wetenschapper horen hoe hij er tegenaan kijkt.
Hij verwijst naar tol/rekening rijden in het buitenland en noemt het verstandig om te inventariseren welke opties er zijn om meer met het prijsmechanisme te doen. Daaruit klinkt door dat hij zelf ook nog geen volledig antwoord heeft op de effecten.
De overheid stelt aan NS in elk geval rendementseisen.
Thierry. Ik ben het met je eens. De NS van vroeger zou haar maatschappelijke taak van toen: een aantrekkelijk alternatief zijn voor de auto voorop hebben gesteld. Dat dat denken niet meer voorop staat moge duidelijk zijn. Overigens heeft de overheid een dubbele rol. De winstdoelstelling (is gewoon een andere vorm van belastingheffing) kan op gespannen voet staan met de dienstverlening. Zeker als winsten niet geherinvesteerd worden.
Altijd goed om naar alternatieven te zoeken. Maar de NS heeft als nutsvoorziening te zorgen dat er in de spits voldoende capaciteit is. Op de vraagontwikkeling is niet pro-actief ingespeeld met aankoop van nieuw materieel. Ik denk dan vooral aan dubbeldekkers (vgl. het nieuwe Intercity materieel in Zwitserland en Duitsland). Eens met Thierry dat daar de winst in moet worden gestoken. Een spitsheffing beloont alleen maar het nalatige materieel beleid.
Eigenlijk zijn in deze bovenstaande discussie eigenlijk al meerdere punten aangestipt. Ik vind het stuk van de van Wee eigenlijk weer een eilanddiscussie.
Terecht wordt er in het commentaar verwezen naar de zogenaamde “nutsfunctie” van de N.S. De rendementseis die verder is aangescherpt bij de N.S. helpt ook niet mee. Het aankomende kabinet moet keuze’s maken over wat men met de N.S. wil. Deze heeft door besluitseloosheid van Den Haag de afgelopen 20 jaar in het luchtledig gehangen.
Er zou naar mijn idee meer waarde in hebben gezeten de HSL bijvoorbeeld in het kernnet te stoppen vanaf het begin. Lees betere integratie voor de reiziger. Maar nee…
Er is voor dit kleine land echt een lange termijn agenda nodig wat men met het OV wil.
Ik vind dat de hoogleraar wel een punt heeft. Treinen zijn nou eenmaal niet heel flexibel. Stel je zou materieel kopen puur voor in de spits om treinen langer te maken. Dan zou dit materieel waarschijnlijk toch buiten de spits ook meerijden want koppelen/ontkoppelen van treinen is bewerkelijk en heeft (extra) personeel en ruimte nodig.
We klagen dat de treinen in de spits te druk zijn, maar niet dat buiten de spits de treinen te rustig zouden zijn. Maar die niet benutte plaatsen kosten in feite ook geld aan materieel, onderhoud, energie etc. Kosten die uiteindelijk toch betaald moeten worden.
Mensen die nu “niet voor hun plezier”, “opgepropt” in de spits in de treinen staan, dat is nou net het punt: misschien hoeven sommigen niet per se in de spits te reizen maar komt dat toch het makkelijkste uit. Als die buiten de spits zouden rijden, dan wordt de spits zeg maar langer maar wel rustiger. Maar misschien zijn dat er niet zoveel; maar als je het niet onderzoekt zul je het nooit weten. Er is nu ook al daltarief, klaagt men ook niet over het normaaltarief wat hoger is.
“We klagen dat de treinen in de spits te druk zijn, maar niet dat buiten de spits de treinen te rustig zouden zijn.”
Nou van afgelopen 10 reizen in het weekend heb ik bij 7 reizen mogen staan. En dat is gewoon bij een 6-delige dubbeldekker in de Randstad.
Het materiaaltekort is niet alleen in de spits te voelen.
En zo voelt uiteindelijk vooral de reiziger de miljardenverliezen van Fyra, namelijk in deze mindere dienstverlening.
Reizen in de spits is niet altijd bij keuze, en zeker niet voor de lol. Om voor het recht om anderhalf uur te staan extra te moeten betalen, OF NOG langer van huis te zijn als je het je niet kunt veroorloven om de extra kosten te betalen, is niet alleen klantonvriendelijk, maar zorgt er ook voor dat mensen de auto pakken, en ik dacht dat de bedoeling van Openbaar Vervoer was, om de auto te laten staan. Ik kan al vaak goedkoper met de auto dan met de trein, maar neem de trein om geen parkeer problemen te krijgen. Als de prijs van parkeren en het “gemak” van 2 keer zolang in de trein dan de auto zitten benut wordt als argument om de treinkaartjes te verhogen…….. dan pak ik voortaan gewoon de auto. Dan ben ik ook nog eerder thuis EN kan ik zitten! Je kunt niet klagen dat de treinen leeg rijden buiten te spits, maar tegelijkertijd weigeren om de lege coupé’s af te koppelen…. Misschien hadden er dan minder mensen ontsagen moeten worden, zodat dat opgevangen kon worden? Maar daar ben je dan als bedrijf zelf schuld aan. Om mensen in de spits op te stapelen als zoute haring, omdat je geen extra treinstellen in wil zetten, omdat de mankracht niet is om de treinstellen na de spits weer te onkoppelen, en klagen dat er zoveel minder mensen van het OV gebruik maken…… ligt ook aan het bedrijf. De enige winnaar die ik uit deze redenering zie komen, zijn de aandeelhouders van het bedrijf, en niet de klanten die de aandeelhouders van rendement voorzien.
Ik mis in alle beschouwingen een onderbouwde verhandeling inzake de logistiek van het verlengen/inkorten van treinen en de personele bezetting. In mijn beleving, als dagelijks treinreiziger, levert NS een prima prestatie, tegen een gematigde prijs. Met de bewering dat men “anderhalf uur” zou moeten “staan” heb ik grote moeite.