Grote concurrentie voor Spaanse spoorwegen: nu ook Iryo

De Spaanse spoorwegen hebben een nieuwe concurrent: Iryo. Sinds vrijdag strijden drie spoorwegmaatschappijen om de reiziger tussen Madrid en Barcelona. Daarmee is het één van de meest beconcurreerde spoorwegroutes van Europa.

Iryo, de nieuwste treinaanbieder

Sinds vrijdag is het Spaanse spoor een nieuwe trein rijker: Iryo. Iryo is de handelsnaam van de nieuwe vervoerder Ilsa, dat in handen is van de Italiaanse spoorwegen (Trenitalia) en de Spaanse luchtvaartmaatschappij Air Nostrum. Dat een luchtvaartmaatschappij deelneemt in een spoorwegmaatschappij hebben we in Europa nog niet op grote schaal gezien. Toch is de keuze niet gek: Madrid – Barcelona behoorde tot één van de drukst bevlogen routes ter wereld en was ooit de meest bevlogen luchtvaartverbinding van Europa. Hier vlogen bijna duizend vluchten per week, wat neerkomt op circa elke tien minuten een vlucht. Maar door de Spaanse hogesnelheidstrein AVE daalde het aantal vluchten sinds 2006 met circa 30 procent, en verminderde nadien verder.

De maatschappij start met zes ritten tussen Madrid en Barcelona. De trein biedt vier reisklassen aan en heeft naar eigen zeggen de beste bar/restaurants van alle Europese hogesnelheidstreinen. Beelden van reizigers op social media lijken dat te bevestigen. Vooral voor reizigers die de hoogste reisklasse kiezen, dan is een uitgebreid menu in de prijs inbegrepen. Er zijn al tickets te koop vanaf 18 euro. Toch presenteert de maatschappij zich nadrukkelijk niet als een low-budgetmaatschappij.

De maatschappij begint tussen Madrid – Barcelona, maar daar zal het niet bij blijven. Vanaf 16 december volgt de route Madrid – Valencia. Ook verbindingen naar Sevilla, Malaga en Alicante moeten later, in 2023, volgen. De treinen die de nieuwe maatschappij inzet, zullen voor veel treinliefhebbers bekend voorkomen: het zijn de zogenoemde ETR 1000-treinstellen van Trenitalia.

Dit jaar is bekendgemaakt dat ‘Renfe-SNCF en cooperación’ vanaf december op zal houden te bestaan. Hoewel voor dit besluit door beide spoorwegmaatschappijen geen duidelijke redenen zijn voorgedragen, lijkt het erop dat zij elkaar meer willen gaan beconcurreren. Zo rijdt SNCF met haar Ouigo-treinen inmiddels meerdere dagelijkse diensten op de route Barcelona-Madrid en heeft Renfe interesse om tussen Londen en Parijs te opereren.

Ouigo, de budgettrein van de Franse spoorwegen

Sinds vorig jaar is de Franse spoorwegen ook actief op het Spaanse spoor. Niet onder de naam SNCF, maar met de naam Ouigo, de budgettrein van de Franse spoorwegen. De eerste trein reed in mei 2021, in drie maanden tijd wist de trein 400.000 reizigers tussen Madrid en Barcelona te vervoeren. Volgens de SNCF kwam dit neer op een bezetting van 98%. De trein rijdt nu circa vijf keer per dag. De budgetmaatschappij biedt goedkope tickets aan, maar voor allerlei zaken moet worden bijbetaald.

Ouigo wil in 2023 ook groeien en nieuwe verbindingen lanceren, naar Malaga, Cordoba en Sevilla.

AVE en Avlo: de treinen van de Spaanse spoorwegen

Alhoewel de Spaanse spoorwegen nu twee serieuze concurrenten heeft, blijft de RENFE de marktleider op het Spaanse spoor. De meeste snelle treinen rijden onder de naam AVE. Met de concurrentie in het vooruitzicht besloten de Spanjaarden zelf de vlucht naar voren te nemen: de Spaanse spoorwegen besloten een budgettrein te starten. Het project heette aanvankelijk Eva, maar toen de trein uiteindelijk ging rijden, werd gekozen voor de naam AVLO. Door een combinatie van factoren, waaronder COVID, is de eerste budgettrein later gaan rijden dan 6 april 2020, de oorspronkelijk geplande datum. Pas in maart 2021 ging de trein daadwerkelijk van start.

Tussen Barcelona en Madrid reizen jaarlijks circa 10 miljoen mensen. De grootste concurrent van de trein is niet het vliegtuig, maar de auto. Het vliegtuig heeft tussen beide steden een marktaandeel van 20%. De auto en de trein hebben beide een marktaandeel van 40%.

Concurrentie moet aanbod vergroten

De toenemende concurrentie is precies wat de Spaanse overheid voor ogen had. Zo moet het Spaanse spoor beter benut worden en moet er meer geld in het laadje komen. Er zullen overigens niet oneindig veel spelers op het Spaanse spoor komen: er kan geboden worden op pakketten. Zo gaat het grootste pakket naar de RENFE, die tussen Barcelona en Madrid 60% van de paden mag aanbieden. Iryo zal waarschijnlijk de grootste concurrent worden en krijgt 30% van de dienstregelingspaden. De SNCF moet het met Ouigo doen met 10%.

Het Spaanse spoor wordt beheerd door Adif. Die meldde in 2019 dat de RENFE destijds circa 500 miljoen euro gebruikersvergoeding betaalde. Door het aanbieden van pakketten wordt het spoor beter benut en verwacht de spoorbeheerder dat er in 2025 circa 650 miljoen euro aan gebruikersvergoeding wordt betaald.

Aanbod tussen Spanje en Frankrijk onder druk

Het Franse SNCF en het Spaanse Renfe rijden sinds 2013 onder de gemeenschappelijke naam ‘Renfe-SNCF en cooperación’ een aantal hogesnelheidsdiensten tussen grote steden in Frankrijk en Spanje. Door de toenemende strijd tussen RENFE en SNCF komt deze samenwerking in december ten einde. SNCF gaat vanaf 11 december voor eigen rekening rijden tussen Parijs en Barcelona, het gaat om twee à drie ritten per dag.

De Spanjaarden verzorgden de treindienst Lyon – Barcelona en Marseille – Madrid. Die worden per december stopgezet, al heeft de RENFE wel plannen om deze treinen later weer op te starten. Ook Toulouse verliest zijn directe trein met Spanje.

Alhoewel het aanbod tussen Spanje en Frankrijk onder druk staat en het toch al minimale aanbod per december verder afneemt, is het niet ondenkbaar dat ook hier het aanbod zal groeien. De Catalaanse overheid is bezig een vervoerder te vinden voor de treindienst Toulouse – Barcelona, ook wordt er gedacht aan een treindienst Montpellier (Zuid-Frankrijk) – Barcelona.

Ook Iryo – van het eerder genoemde Ilsa – heeft uitbreidingsplannen. ILSA zelf heeft laten weten een Europese spoorwegmaatschappij te willen zijn en dus meer dan alleen Spaanse verbindingen te willen rijden. Aan welke grensoverschrijdende verbindingen de maatschappij denkt is niet bekend, maar het ligt voor de hand dat dit via de HSL Barcelona – Perpignan zal zijn.

E-tickets naar Barcelona

Parijs – Barcelona was de meest succesvolle route van de Renfe-SNCF. Het is goed denkbaar dat de Spaanse spoorwegen hier in de toekomst een eigen treindienst willen starten. Opvallend genoeg springt de Franse spoorwegen vooralsnog niet in het gat van de verdwijnende trein Lyon – Barcelona. De TGV’s zullen namelijk Lyon blijven overslaan.

Voor Nederlanders heeft het stoppen van de samenwerking tussen SNCF en Renfe een klein lichtpuntje. De TGV Parijs – Barcelona sluit momenteel niet aan op de Thalys, dat gaat in december veranderen. NS International gaat de verbinding ook verkopen. Ook Interrail-reserveringen zullen straks weer digitaal worden aangeboden. Tijdens de samenwerking met de RENFE was dat niet haalbaar.