De nachttrein Zwolle - Schiphol rijdt de komende twee jaar als proef. Foto Arriva
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt aan plannen om treindiensten in open toegang meer te reguleren. Gedacht wordt, onder meer, aan het instellen van een prijsplafond voor kaartjes, verplichte acceptatie van de OV-chipkaart en bankpas en het opnemen van vervoerders in de OV-klantenbarometer. Daarnaast komen er nieuwe regels voor het verdelen van de ruimte op het spoor om meer treindiensten mogelijk te maken.
De komende jaren wordt verwacht dat meer vervoerders in Nederland treindiensten in open toegang gaan rijden. Volgens staatssecretaris Chris Jansen van openbaar vervoer zijn nieuwe regels nodig om ‘de risico’s van open-toegangsdiensten te minimaliseren’. In een brief aan de Tweede Kamer heeft Jansen bekendgemaakt wat de plannen zijn.
Het ministerie wil het mogelijk maken dat open toegangsdiensten verplicht kunnen worden de OV-chipkaart of bankpas (OV-Pay) te accepteren. Dit om te voorkomen dat vervoerders alleen reizen mogelijk maken via een eigen app en om misverstanden te voorkomen bij het overstappen. Momenteel is het bijvoorbeeld niet mogelijk om in de nachttreinen van Arriva te betalen via OV-chipkaart of bankpas.
Hoewel de komst van extra treindiensten en dus extra concurrentie op het spoor in eerste instantie een verwachte prijsdaling kan veroorzaken, sluit het ministerie niet uit dat er ook op sommige trajecten juist flinke prijsstijgingen kunnen komen. Bijvoorbeeld op trajecten en tijdstippen waar weinig concurrentie is en het aantal reizigers tegenvalt. Om te voorkomen dat vervoerders hogere tarieven gaan hanteren op drukke tijden, moet er de mogelijkheid komen prijzen te begrenzen.
Ook wil het ministerie dat opentoegangvervoerders deelnemen aan de OV-klantenbarometer om zo de kwaliteit van de dienstverlening in het oog te houden en te kunnen bijsturen. De vervoerders zouden ook wettelijk verplicht moeten worden om incidenten te melden en gegevens over de reizigersstromen beschikbaar te stellen aan overheden.
Staatssecretaris Jansen schrijft in zijn brief aan de Kamer dat er de afgelopen maanden al met vervoerders en andere betrokken organisaties is gesproken over de plannen voor regulering. ‘’Consumentenorganisaties verwachten dat open toegang positieve effecten kan hebben voor de reizigers (ander aanbod en lagere prijzen), maar vinden het belangrijk dat publieke belangen worden geborgd. Bij vervoerders is een wisselend beeld te zien.”
Sommige vervoerders vinden volgens de brief dat eisen die aan concessievervoer worden gesteld ook aan opentoegangvervoer gesteld kunnen worden. ”Andere vervoerders geven juist aan dat er niet of zo min mogelijk op opentoegangvervoer gestuurd zou moeten worden. Als de overheid, aanvullend op bestaande Europese regelgeving over passagiersrechten, eisen wil stellen zou dat via concessies moeten gebeuren.’’
Europese regels hebben het in 2019 mogelijk gemaakt om op binnenlandse trajecten passagierstreinen in open toegang te rijden. Het Nederlandse spoor is momenteel verdeeld over verschillende concessies. De grootste is die van het hoofdspoornet dat gegund is aan de NS. Daarnaast zijn er een aantal regionale trajecten die aan andere vervoerders zijn gegund zoals Arriva, Keolis en Qbuzz. Open toegang betekent dat vervoerders toegang hebben op elk spoortraject, ook al heeft een andere vervoerder hier een concessie.
In theorie kan dus iedere vervoerder overal rijden. In de praktijk valt dat op het drukke Nederlandse spoor vies tegen. De enige binnenlandse opentoegangtreinen zijn de nachttreinen van Arriva (Groningen – Schiphol, Zwolle – Schiphol en Maastricht – Schiphol). Arriva kreeg vorig jaar toestemming ook overdag treinen te rijden tussen Zwolle en Groningen, naast concessiehouder NS, maar er waren voor de vervoerder te weinig ritten mogelijk en daarom rijden hier nog geen Arriva-treinen. Hierover loopt nog altijd een bezwaar.
De internationale treinen van NS International (ICE, Nightjet) rijden sinds januari in open toegang, met uitzondering van de EuroCity Direct naar Brussel. De treinen van Eurostar en European Sleeper deden dit al langer omdat de regels het rijden in open toegang voor internationale treinen al langer mogelijk maakten in Europa.
Arriva zou graag meer willen rijden op het Nederlandse spoor. In totaal heeft de vervoerder 26 trajecten op het oog. Ook Qbuzz heeft plannen om een trein te rijden tussen Amsterdam en Eindhoven. Maar al deze plannen zitten voorlopig in de ijskast omdat er twee zaken lopen tegen de NS-concessie van het hoofdspoornet.
Er loopt een rechtszaak van vervoerders tegen de NS-concessie voor het hoofdspoornet en er loopt een zaak van de Europese Commissie tegen de onderhandse gunning van die concessie. De rechtszaak van de vervoerders wacht op een advies van het Europese Hof van Justitie. In de zaak van de Europese Commissie heeft het ministerie vorige maand een antwoord gestuurd op een aanmaning van de commissie waardoor de bal weer bij de commissie ligt die als volgende stap een rechtszaak zou kunnen beginnen tegen de Nederlandse Staat.
De vervoerders willen niet de NS-concessie in zijn geheel overnemen, maar ze bestrijden de concessie omdat ze er wel delen van willen. Momenteel maken ze weinig kans om in open toegang op trajecten te rijden omdat op de interessante trajecten de NS al (bijna) het maximale aantal treinen rijdt. Bij het verdelen van capaciteit hebben concessietreinen voorrang.
Arriva heeft nog steeds de ambitie om veel meer treinen in open toegang te rijden. In een nieuwe podcast gaat de vervoerder in op die plannen en op de nachttreinen.
Er zijn veel vervoerders met plannen voor internationale (open toegang-) treinen van en naar Nederland. Zo wil GoVolta naar Parijs, Basel, Berlijn en Stockholm, Heurotrain wil met hogesnelheidstreinen naar buitenlandse bestemmingen, FlixTrain wil een trein tussen Rotterdam en Duitsland en Arriva wil met een trein van Groningen naar Parijs. Er zijn inmiddels zoveel plannen bekend dat het ministerie zich genoodzaakt ziet de regels aan te passen voor het verdelen van de beperkte ruimte op het spoor.
Om meer ruimte op het spoor te maken, komt er een nieuw Besluit Capaciteitsverdeling dat spoorbeheerder ProRail vanaf 2027 meer mogelijkheden biedt nieuwe treindiensten toe te laten. Een concept van dit nieuwe besluit is al door de eerste inspraakronde heen. Het ministerie wil met de nieuwe regels ProRail de mogelijkheid geven dienstregelingen van aangevraagde diensten aan te passen om de diensten mogelijk te maken. Soms zijn de treinen wel mogelijk als de geplande vertrek- en/of aankomsttijden met een aantal minuten verschoven worden.
Het ministerie wil ook de zogeheten minimumbedieningsniveaus voor internationale treinen verhogen op de trajecten richting Berlijn en Brussel (HSL). Dat houdt in dat op die trajecten meer ruimte gereserveerd wordt voor internationale passagierstreinen. En er moeten nieuwe regels komen over welke treinen voorrang krijgen. Het ministerie wil het aan ProRail overlaten om te bepalen welke treinen prioriteit hebben.
De meeste regels zullen overigens vastgelegd moeten worden in wetten met goedkeuring van de Tweede en Eerste Kamer. In de politiek zal er in de nabije toekomst dus ook nog over gesproken worden.
(c) Treinreiziger.nl / Mark Koghee
This post was last modified on 9 mei 2025 18:36
De historische TEE-trein van de nieuwe Stichting Trans Europ Express gaat maandag op transport van…
Er vallen vrijdag ook NS-treinen uit in gebieden waar niet gestaakt wordt. In het noorden…
Spoorwegmaatschappijen NMBS (België), SBB (Zwitserland) en MÁV-START (Hongarije) zijn de drie meest fietsvriendelijke spoorbedrijven van…
European Sleeper opent nu al de kaartverkoop voor de kerstperiode. De vroege start is opvallend…
Dit is een maandelijkse column van Karolien van Wijk, eerder schreef ze voor onder andere…
NS-personeel staakt vrijdag in het noorden en zuiden van het land. De NS meldt dat…