Foto: Stefan Verkerk Fotografie
Spoorwegovergangen zijn behalve veiligheidsrisico’s en obstakels voor het wegverkeer, ook steeds meer een barrière voor het treinverkeer. Op elk stukje spoor met een overweg hindert die oversteekplaats, in principe, de inzet van meer treinen. En met een stijgende wens voor meer treinvervoer begint dit steeds meer te wringen.
’Wacht tot het rode licht gedoofd is, er kan nog een trein komen’. Juist op locaties waar deze zo bekende zin hangt, blijkt nog een trein op het spoor er veelal niet meer bij te passen. Er zijn momenteel nog 2051 spoorwegovergangen in Nederland en hoewel het aantal bijna met de dag afneemt, zijn er nog veel overwegen die het onmogelijk maken extra treinen te laten rijden.
Het is een beetje ’kort door de bocht’ geredeneerd, stelt ProRail-woordvoerster Mirjam de Witte, maar ’’eigenlijk is het op geen enkele overweg mogelijk dat er meer treinen gaan rijden’’. Het heeft volgens ProRail allemaal te maken met de in 2016 vastgestelde Europese veiligheidsrichtlijn voor de spoorwegen die voorschrijft dat de veiligheid op het spoor moet worden gehandhaafd en, indien mogelijk, moet worden verbeterd. In Nederland heeft de overheid dit principe zo vertaald dat het spoor of de weg bij een overweg niet mag worden gewijzigd, tenzij een risicoanalyse uitwijst dat maatregelen bij die overweg de veiligheid verbetert of op zijn minst op hetzelfde niveau houdt.
Een van de recentste kwesties betreft het traject Amersfoort – Harderwijk. Daar bleek eerder dit najaar dat de gewenste extra spitstreinen tussen de twee steden niet in de nieuwe dienstregeling passen. De reden? De overwegen op het traject maken extra treinen niet mogelijk. En dat terwijl er in het verleden wel meer treinen reden op het traject. Van Nijkerk tot en met Ermelo liggen op slechts vijftien kilometer spoor twintig overwegen.
Volgens De Witte konden de spitstreinen een aantal jaar geleden wel rijden omdat het destijds zeker leek dat er geld was voor maatregelen aan de overwegen. Want als er ’op afzienbare termijn’ zicht is op maatregelen, mag de spoorbeheerder extra treinen alvast toestaan. Witte: ’’De extra treinen hebben een beperkte periode gereden en zijn na het uitbreken van de coronapandemie door de NS weer uit de dienstregeling gehaald. Nu de NS de treinen weer aangevraagd heeft, is nogmaals beoordeeld of er voldoende zicht op financiering is. Dit blijkt niet het geval, waardoor ProRail de extra treinen niet kan toelaten.’’
Op het traject moeten overwegen in Nijkerk en Putten aangepast worden. Het gaat dan om het afsluiten van overwegen voor autoverkeer en het herinrichten van overwegen. Inmiddels ligt er een voorstel van NSC en VVD in de Tweede Kamer om 100 miljoen euro uit te trekken om de overwegen aan te pakken. De partijen vinden dit belangrijk omdat extra treinen ook het zwaar overbelaste verkeersknooppunt Hoevelaken en de A28 kunnen ontlasten. De stemming over het voorstel is donderdag uitgesteld. Gaat de Kamer straks akkoord dan is er weer zicht op financiering en zouden de spitstreinen vanaf de dienstregeling 2026 weer kunnen rijden.
Een ander bekend probleem speelt tussen Zwolle en Groningen. De NS wil daar meer intercity’s gaan rijden, Arriva wil er meer sneltreinen en stoptreinen rijden, maar tussen Zwolle en Meppel liggen maar liefst dertien overwegen (dinsdagnacht is hier nog een niet-beveiligde overweg gesloten) en dus kan er helemaal niets extra. Volgens ProRail zijn er overigens nog meer zaken die extra treinen op het traject niet toestaan.
Geld om de overwegen tussen Zwolle en Meppel aan te pakken ontbreekt. Het spoor tussen Zwolle en Meppel wordt als flessenhals in het spoornetwerk beschouwd maar het project om dit te verbeteren komt 100 miljoen euro tekort. Voor de overwegen is ProRail momenteel een plan aan het maken dat voor de zomer van 2025 klaar moet zijn.
Er zijn verschillende maatregelen mogelijk voor overwegen, waarvan het afsluiten en vervangen door een tunnel of viaduct de meest voor de hand liggende en meest kostbare is. Soms is het genoeg om verkeer om te leiden, op de weg of over het spoor. In het Noord-Hollandse Castricum moet de overweg op de Beverwijksestraatweg verdwijnen maar er is geen geld en geen overeenstemming en dus schuift ProRail in de dienstregeling zodat er straks over de overweg wel meer treinen gaan tussen Alkmaar en Zaandam ten koste van treinen richting Haarlem. Het is uitstel want uiteindelijk moeten er nog meer treinen gaan rijden en dan moet de overweg echt dicht zijn.
Tien kilometer meer naar het zuiden is de overweg op de Guisweg in Zaandijk al tientallen jaren een obstakel op de lijn van Alkmaar naar Amsterdam. De Zaanlijn kampt al jaren met overvolle treinen. Langer dan nu kunnen de treinen niet meer worden, en meer treinen staat de overweg niet toe. En dus moet de overweg worden vervangen door twee tunnels, een voor autoverkeer, een voor langzaam verkeer. De uitvoering van het 180 miljoen euro dure project is al vertraagd en op zijn vroegst is de overweg in 2031 klaar en daarom is hoogfrequent spoor op dit traject niet mogelijk voor 2031.
Een compleet overzicht van overwegen die de komende jaren aangepakt moeten worden om meer treinen mogelijk te maken, is volgens ProRail niet te geven ’omdat overwegen in te veel categorieën zijn onder te verdelen en het van veel zaken afhangt of de aanpak doorgaat’. Plannen voor overwegen zitten in verschillende ‘bakjes’. Sommige maken deel uit van projecten, andere zijn plannen van gemeenten of provincies, dan zijn er nog plannen waar al geld voor is, waar deels geld voor is en waar helemaal geen geld voor is.
Hier een bloemlezing van verschillende overwegprojecten die wel bekend zijn.
In het kader van het Programma Hoogfrequent Spoor (PHS) moeten veel overwegen verdwijnen om de tienminutendienstregeling mogelijk te maken. Veel is hier al gedaan, maar lang nog niet alles.
Alkmaar – Amsterdam: achttien overwegen moeten aangepast worden. Onder meer de al genoemde overweg Guisweg in Zaandijk zit op dit traject maar de aanpak van deze overweg valt niet onder het PHS maar moet wel voltooid zijn om extra treinen te laten rijden. Hetzelfde geldt voor de ook al genoemde overweg in Castricum.
Amsterdam – Eindhoven: in Tricht zijn sinds het voorjaar drie overwegen vervangen door tunnels.
Schiphol – Utrecht – Nijmegen: in Ede is de overweg verdwenen en is in het kader van PHS een nieuw station gebouwd met tunnels onder het spoor. Afgelopen juli werd de fiets- en voetgangerstunnel op zijn plaats gereden.
Ook op dit traject, maar niet in het PHS, is de overweg Wolfheze. Hier kwam de aanleg van een tunnel stil te liggen toen de kosten hoger bleken. Inmiddels lijkt het gat in de begroting gedicht en kan de overweg plaatsmaken voor een nieuwe tunnel die wellicht in 2027 klaar is.
Breda – Eindhoven: de overweg op de N631 in Rijen is dit jaar verdwenen. Nu ligt hier de Vijf Eikentunnel die in juli voor het verkeer werd opengesteld. Nu moet de overweg bij station Gilze-Rijen nog plaats maken voor een tunnel. Dit maakt deel uit van een 65 miljoen euro kostende opknapbeurt voor het station.
Meteren – Boxtel: de dubbele overweg in de Tongersestraat in Boxtel moet gesloten worden. Dat had al gebeurd moeten zijn, maar het is vertraagd en ProRail doet nog onderzoek. Ook andere overwegen in Boxtel moeten aangepast.
Rijswijk – Rotterdam: al in 2021 is de spoorwegovergang ’t Haantje in Rijswijk vervangen door een tunnel.
Ook buiten het project voor hoogfrequent spoor wijken overwegen. In Deurne, op het spoortraject tussen Eindhoven en Venlo, wordt de overweg op de Binderendreef vervangen door een tunnel. Dit najaar nog moest de gemeente hier zelf tien miljoen euro bijleggen om een begrotingstekort voor het project op te vullen. Deurne wil de tunnel graag voor de verkeersdoorstroming in de groeiende gemeente, maar ook op het spoor zijn er plannen. Over dit traject moet de nieuwe intercity van Eindhoven naar Düsseldorf gaan rijden. Het is niet bekend wanneer de overweg zal zijn verdwenen.
In Baarn wil de gemeente graag de overweg op de Luitenant Generaal van Heutszlaan vervangen voor een tunnel. Maar ProRail vindt de kosten van 30 miljoen euro, waarvan gemeente en ProRail ieder de helft zouden betalen, te hoog. Bij de overweg zijn nu camera’s gehangen om de veiligheid te vergroten.
In het centrum van Hilversum ging deze week de overweg Kleine Spoorbomen dicht. Tijdelijk weliswaar. ProRail gaat de overweg afsluiten voor autoverkeer. Op 16 december moet Kleine Spoorbomen weer open, maar dan alleen voor fietsers en voetgangers. Volgens ProRail-projectmanager Laurus van Essen was Kleine Spoorbomen een van de meest risicovolle overwegen van Nederland.
Het overzicht is lang niet compleet, maar duidelijk is wel dat er aan een flinke opgave wordt gewerkt en dat er nog een flinke opgave in het verschiet ligt. Begin december van dit jaar waren er 2051 openbaar toegankelijke overwegen in het land. In 2022 waren dit er 2252. Er zijn nog vijftien onbeveiligde overwegen. Dit waren er in 2018 nog 180.
De niet-beveiligde overwegen hadden in 2023 al weg moeten zijn. Dit wordt nu waarschijnlijk 2027. Of het Nederlandse spoornet ooit helemaal overwegvrij wordt, is nog de vraag. In het huidige tempo zou het ergens rond het jaar 2100 zover kunnen zijn. Maar, zo weten we, prestaties uit het verleden zijn geen garanties voor de toekomst. En bovendien, zullen er dan nog wel treinen zijn?
Mark Koghee / (c) Treinreiziger.nl
This post was last modified on %s = human-readable time difference 12:00
Minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat) ziet meer in de toekomst van elektrisch vliegen dan…
Diverse storingen, waaronder een ontruiming van een trein, hinderen woensdag het treinverkeer. Door een defect…
Deutsche Bahn bereidt zich voor op een nieuwe mega-onderhoudsoperatie op het spoor. Vanaf 1 augustus…
Het Europese Hof van Justitie gaat adviseren of de NS terecht het monopolie heeft gekregen…
In het Noord-Hollandse Castricum is dinsdagochtend een vrouw gewond geraakt toen ze op het station…
De extra spitstreinen tussen Amersfoort en Harderwijk gaan vanaf 7 april rijden. Dat meldt de…