Standaard Stoptrein NS (Mat 64)

Materieel ´64 (Mat ´64), ook wel Standaard Stoptrein genoemd, is elektrisch treinmaterieel van de Nederlandse Spoorwegen. Het heeft net als het inmiddels buiten dienst gestelde Materieel ´54 (Hondekop) een bolle neus ter bescherming van de machinist. Het materieel bestaat uit zelfstandige twee- en vierdelige treinstellen.

Materieel
Het prototype van Mat ´64, Plan TT Treinstel Toekomst (treinstel 501) werd gebouwd in 1961 door Werkspoor en is inmiddels gesloopt. In de jaren 1964-1965 werd de vervolgserie Plan T gebouwd, vanaf 1966 werden de tweedelige treinstellen Plan V gebouwd.
Mat ´64 is afgeleid van de enkele jaren daarvoor gebouwde lichtgewicht dieseltreinstellen Plan U en was het eerste materieel met de nu alomtegenwoordige zwenkzwaaideuren. Door de Scharfenbergkoppelingen kunnen de stellen in treinschakeling rijden, maar niet met andere materieelsoorten.
De treinstellen Plan T en de oudste 30 stellen Plan V waren oorspronkelijk groen, vanaf het in 1968 afgeleverde treinstel 431 werden zij afgeleverd in de nieuwe NS stoptrein-huisstijl, geel met grijs en schuine blauwe banden. De groene stellen kregen in de jaren daarna ook deze kleurencombinatie.
Een duidelijk verschil tussen Plan V en T is het verschil in aantal rijtuigbakken: respectievelijk twee (Plan V) en vier (Plan T). De letters zijn dus niet de beginletters van het aantal bakken.

Plan T
Begin jaren ´80 werd het standaard stoptrein materieel van Plan T gerenoveerd en gemoderniseerd. Treinstel 501 werd hierbij verder gelijk gemaakt aan de andere 30 treinstellen. De rijtuigindeling bleef echter gehandhaafd.
Bij de laatste revisie in 1999-2002 kregen de treinstellen een geheel nieuw interieur. Door het verwijderen van de keuken, dienstruimtes en bagageruimte en een andere opstelling van de stoelen werden per stel 34 extra zitplaatsen gecreëerd. Hiervoor zijn dezelfde stoelen gebruikt als die in het Stoptreinmaterieel ´90 (Railhopper) en Dieselmaterieel ´90 (Buffel) aanwezig zijn. De stoelen zijn grotendeels in een (zeer krappe) coach-opstelling geplaatst. De wanden en vloeren in de Plan T´s werden zachtgeel, in plaats van wit/grijs.
Inmiddels krijgen de treinstellen geen revisies meer en worden vanaf 2008 stuk voor stuk bij het bereiken of naderen van de uiterste revisietermijn buiten dienst gesteld. Plan T is anno 2009 met een leeftijd van circa 45 jaar het oudste reizigersmaterieel dat in Nederland in de reguliere reizigersdienst wordt ingezet.

Plan V
In navolging op de 31 vierdelige Plan T treinstellen werd in 1966 gestart met de bouw van 246 tweedelige treinstellen. De stellen werden in 13 deelseries gebouwd en kregen de nummers 401-438, 441-483 en 801-965. Het Plan V materieel werd gebouwd tussen 1966 en 1976 door Werkspoor (401-438, 441-461, 472-483 en 801-840), Talbot (462-471 en 871-965) en Düwag (841-870). De deelseries kennen een aantal onderlinge verschillen. Bijvoorbeeld de grote van de bagageruimte. Een deel kreeg helemaal geen bagageruimte.
In 1995 kregen de oudste stellen 401-408 en 410-412 een koffieautomaat aan boord. Om dit aan de buitenzijde kenbaar te maken werden de stellen voorzien van enorme rode stickers van de koffieleverancier. De stellen werden voornamelijk ingezet in de stoptreindienst tussen Nijmegen en ´s-Hertogenbosch. Een paar jaar later verdwenen de automaten en stickers weer. Eind jaren ´90 is de bagageruimte omgebouwd tot "sta-ruimte" en hierbij voorzien van extra klapzittingen. In 2004 werden de treinstellen 401-438 buitendienst gesteld en niet veel later gesloopt.
In tegenstelling tot Plan T behield Plan V bij revisies de oorspronkelijke tegenover elkaar geplaatste banken. Wel is bij de revisies in de jaren ´90 de bekleding vervangen: in plaats van de oorspronkelijke donkergroene of rode bekleding, heeft Plan V blauwe bekleding gekregen in de eerste klas, en groene of paarse bekleding in de tweede klas.

Bron:
Tekst Wikipedia, foto´s: www.torro-trains.com, uitgezonderd onderste.
Onderste foto: www.enkelspoor.nl. 

Standaard Stoptrein op Youtube