NS: railcatering komt niet meer terug
01 feb 2021 14:09
Het is definitief voorbij, railcatering in de trein. Sinds maart is de railcatering al gestopt vanwege de coronacrisis. Nu heeft NS besloten definitief te stoppen met de verkoop van koffie, thee en versnaperingen in de trein.
Geschiedenis
Al sinds jaar en dag bestaat er catering in de trein, met uitzondering van een korte periode in 2004 en 2005. De minibar, zoals railcatering vroeger werd genoemd, werd verzorgd door Wagon-Lits Rail Service. Midden jaren negentig bleek dat de railtender oude stijl niet meer voldeed en verlies draaide. Albron Catering nam de werkzaamheden over en vernieuwde het concept.
In 2004 stopte Albron met de railtender maar niet lang daarna, in oktober 2005, besloot NS de catering terug te laten keren. Weliswaar in veel minder treinen dan voorheen, en niet meer met een trolley, zoals voorheen de gewoonte was. Ditmaal een cateraar met een rugzak vol producten.
Tot 2019 verkocht railcatering – zoals de formule sinds de terugkeer heette – voornamelijk dranken, kleine snacks (zoals snoep, chips en koeken). In 2019 werd de formule weer vernieuwd: er werd onder meer filterkoffie verkocht, maar ook diverse broodjes en wraps. NS zei hiermee beter af te willen stemmen op de eetmomenten van reizigers.
Omzet liep al langer terug
Maar nu, zo stelt NS, komt de dienst definitief niet meer terug. Anneke de Vries, Raad van Bestuur NS: “De afgelopen jaren heeft NS veel geïnvesteerd in voorzieningen op stations, waardoor reizigers bij de stationswinkels of de Kiosk op het perron terechtkunnen voor bijvoorbeeld een koffie of iets te eten voordat ze de trein instappen. Dit was terug te zien in de omzet die al langer terugliep.”
Deze treinservice heeft een belangrijke en bijzondere plek in de geschiedenis van NS en krijgt daarom een plek in het Spoorwegmuseum. Railcateraar Laila overhandigde namens haar collega’s het uniform aan Evelien Pieterse, conservator van het Spoorwegmuseum: “Het verdwijnen van railcatering uit de trein is een einde van een tijdperk” stelt Pieterse.
Ander werk
De medewerkers van de railcatering zijn inmiddels aan de slag bij stationswinkels van NS, zoals de Kiosk, Stationshuiskamer, Julia’s, Rituals en AH to go.
Jammer, vooral als een lange reis hebt met een korte overstaptijd.
En dus tijdens de overstap geen tijd hebt om koffie of thee te halen.
Maar ja het moet wel uitkunnen.
Vaak pak ik dan gewoon een trein later. Wordt je overstap 15 tot 30 minuten langer maar kan je wel rustig zitten.
Ja Harold, dat is zo. Maar wellicht als er overal elke 10 minuten een trein rijdt. Dan kun je een trein overslaan en een kopje koffie halen zonder al te veel vertraging op te lopen.
Een gemis op de internationale trein naar Brussel. Zou mooi zijn als daar wel een alternatief werd geboden; in pre-covid tijden was daar zeker genoeg vraag voor.
De vraag is niet of er vraag was maar of het kostendekkend was.
Jammer, maar te begrijpen. Ik maakte er zelf nauwelijks gebruik van, maar kan me voorstellen dat reizigers het gaan missen.
In Duitsland maak ik wel gebruik van de railcatering (BordRestaurant, BordBistro). Maar daar zijn de afstanden ook groter. Düsseldorf-München is een uurtje of vijf.
Heel jammer ik kocht vaak koffie in de trein
Begrijpelijk. Er zijn op de stations meer horecagelegenheden bijgekomen die meer bieden dan de catering in de trein (met een karretje of rugzak) kan bieden.
Wat ikzelf wel jammer vond is dat het concept ‘op iedere intercity’ een cateraar op een gegeven moment werd losgelaten, waardoor je niet zeker wist of er in de trein iemand zou langskomen om iets bij te kunnen bestellen. Of dat met de huidige intensievere dienstregeling nog realistisch is, blijft ook maar de vraag.
In Denemarken vroeg de conducteur wat ik wilde drinken en kwam het even later brengen. Zo kan het ook.
Dat is vloeken in de FNV/VVMC kerk.
In de eerste klas in Denemarken kon ik het zelf pakken/maken, met heet water uit een kan. Reizigers uit de tweede klas zouden dat ook kunnen komen doen maar dat gebeurt niet. Fatsoenlijke mensen die Denen.
Ik kocht nooit iets bij de catering. Duur, net als stationswinkels. Ik kocht en koop een enkele keer iets op het station. Meestal nam ik iets van huis mee of uit de gewone supermarkt. Kan net zo goed.
Logisch, er zullen in deze tijd toch keuzes gemaakt moeten worden want er is niet meer overal geld voor. En dan is natuurlijk alles wat niet direct met vervoer te maken heeft al gauw het haasje, zeker als genoeg alternatieven zijn.
Logisch, er is wel geld, alleen de NS wil verdienen op de stations, niet in de trein. Klantenservice is bestaat niet bij de Nederlandse Spoorwegen.
Jammer, op de lange buitengebied banen was het wel een uitkomst. Meeslepen vanaf het perron is ook zo handig niet.
Zijn we tenminste verlost van die irritante omroepberichten steeds: Ik heb powerbanks voor de telefoongebruikers, wat warms te drinken of een biertje om alvast te borrelen. Daarbij een lekker bifi worstje, een zakje chips, of een heerlijke gevulde koek en stroopwafel voor bij de thee. U kunt bij mij pinnen, bla bla bla. En dat na ieder groot station.
Sukkel, jij bent vast heel goed in wat je doet en o wee als iemand commentaar heeft op jouw werkwat ben jij een domme ezel!
Dat was inderdaad ontzettend irritant. Ik had altijd de indruk dat die mensen met behoud van uitkering of via een of andere subsidieregeling aan het werk waren. Of dat ze in een of andere suf verhaaltje waren getrapt over de provisie die ze als zelfstandige met hun sales konden verdienen. Tussen Zwolle en Amersfoort/Almere waren het vaak krakerstypes met niet al te frisse persoonlijke hygiëne.
Ik zat eens in de trein toen twee van die figuren hun strategieën met elkaar aan het bespreken waren. Het kwam erop neer dat ze standaard door vrijwel iedereen genegeerd werden, maar dat ze door iedereen individueel aandacht te geven in gesprek raakten en dat mensen dan toch maar wat gingen kopen uit een soort medelijden. De ene vertelde dat hij, als mensen niet reageerden op zijn aandacht, net zo lang door bleef gaan tot mensen toch wat zeiden. Een volgende keer zou het dan makkelijker zijn om contact te leggen. Het was hem nog nooit overkomen dat iemand uiteindelijk niets zei. Blijkbaar tot de daarop volgende keren dat hij mij weer trof in de trein.
Eigenlijk dus bewonderenswaardig dat hij op die manier toch wat verkocht. Ik vind het knap dat je, als je door de meeste mensen genegeerd wordt, door volharding en vriendelijk blijven (ook al zijn mensen dat niet tegen jou) toch je doel bereikt.
Ik heb vaak in de jaren van railcatering tussen Zwolle en Amersfoort/Almere gereisd, maar geen ervaring met vervuilde krakers die koffie schonken.
Ik had wel eens medelijden als een fragiel meisje met al dat gewicht op haar rug door de schommelende trein moest sjokken en geen ruimte kreeg van de klapstoeltjesklevers in de nauwe doorgang bij het toilet.
Het omroepen kon inderdaad irritant zijn, vooral voor passagiers die vanwege rust de stiltecoupé hadden uitgekozen.
Het leek inderdaad alsof ze op provisie stonden
Dan weet je ook hoe ik aan mijn werk kom 😉 Nee, ik heb ooit een half jaartje railcatering gedaan in het Albrontijdperk. Het beeld dat je schetst herken ik persoonlijk niet, ook niet in het NS tijdperk, maar ik ben op de genoemde trajecten geen frequente reiziger.
Verbaast mij dat mensen zich zo kunnen ergeren aan de omroep.
Nooit iets van gemerkt. Men komt langs en mensen zonder belangstelling worden gewoon gelaten. Er zit verderop altijd iemand die wel wat wil kopen. Een 9 wagon dubbeldekker heeft genoeg mensen aan boord. Normaal gesproken.
Bedankt railcatering mensen!
NS denkt natuurlijk aan het geld en verdiend meer aan de verhuur op de stations dan de railcatering in de trein. Wat ben ik blij het ‘karretje’ nog te hebben mogen meemaken. Voor langere afstanden is het wegvallen echt een verlies, maar goed, we weten inmiddels dat klantenservice is een vies woord bij de ns.
“Klantenservice” is vaak een eufemisme voor activiteiten die hun geld niet opleveren.
Ik zal het niet missen. Was nog duurder dan op de stations.
Tja, het moest ook in de trein gebracht worden. Altijd vreemd dat mensen verwachten spullen voor een supermarktprijs persoonlijk geleverd te krijgen.
Waar is de tijd gebleven?
Op de lange afstanden reed een restauratiewagen mee (RD). Die had een keuken en eenvoudige maaltijden waren daar te verkrijgen. Een frites, een kroket, een bal gehakt of een uitsmijter. Waarschijnlijk ook de uit die tijd zo bekende gehaktbal met frites en doperwtjes met worteltjes. Alles keurig geserveerd op een aardewerken servies.
Toen de Honkey Tonkey nog niet uitgevonden was kon je op de stations in de restauraties goed dineren. Vaak heb ik de drie-gangen toeristenmenus in Meppel, Zwolle of ‘s Hertogenbosch gegeten. Op de meeste grotere stations buiten de Randstad kon je goed eten.
Op de perrons in Zwolle, Meppel, Ede-Wageningen, Roosendaal en ‘s Hertogenbosch werd koffie door de ramen langs de treinen verkocht.
In internationale treinen werden zelfs complete maaltijden geserveerd. Ooit een volledig verzorgde treinreis naar de franse Rivièra meegemaakt. Ontbijt, lunch en diner kwamen uit de restauratie en slapen deed je in de couchette.
Alles is gerationaliseerd en de service is verdwenen.
Dat was nog pure nostalgie het bezorgen van koffie, thee en broodjes om mee tenemen. Ik kon me nog herinneren dat op het laatst deze service nog bestond de koffieverkoper net als een koe meuh zegt, hetgeen leuk is voor allerlei grappen. Tegenwoordig zou met die gesloten ramen perroncatering niet meer mogelijk zijn.
Sowieso vind ik railcatering op internationale nachttreinen wat anders. Zeker een paar consumpties in de treinbar om je vakantie te beginnen of te eindigen maakt het zeker wel gezellig en dan maakt het ook niet zo uit dat het idd wat prijziger is, terwijl je ook voor dit soort reizen zorgt dat je genoeg eten en drinken bij je hebt.
Dat was in de tijd dat Nederland nog normaal betaalbare lonen had.
Ik vraag me in die zin ook af wat er met de catering op de Beneluxtrein gebeurd. Ik kan me niet voorstellen als je van bijvoorbeeld Amsterdam naar Mechelen moet, je dan op enkel stationsaankopen kunt teren.
Een flesje drank en een broodje zijn wel twee uur houdbaar.
Heb er nooit gebruik van gemaakt. Zorg wel dat ik mijn drinken wel bij me had of anders kocht ik het wel op het station. Kan me het levendig voorstellen dat je met zo een uitgebreide catering op het station dat goedkoper is dan de railcatering dat het totaal niet meer interessant, zeker dat een lange treinrit in NL in internationale perspectief nog behoorlijk kort is en bij overstappen kan je op stations vaak wat halen. Daarbij was het vaak onduidelijk in welke treinen railcatering was, dus je zorgt sowieso al dat je met voldoende rantsoen de treinrit begint.
Ik wel graag gratis trein ik weg
Ik wel graag gratis trein weg graag
Ik zal het missen. De meeste “noodzakelijke” reizen leg ik per auto af. Ik gebruik de trein recreatief om een stad, museum, restaurant te bezoeken of een wandeling te maken. Daarom reis ik (èn mijn vrouw en vrienden) graag eerste klas. Voor de “reisbeleving”, een gezellige treinreis hoorde zo’n beker koffie er wel bij. Jammer dat het wel onvoorspelbaar was, dan had je al koffie bij een overstap gekocht op een moment dat je eigenlijk nog geen koffie wilde. Ja, en dan kom de “rugzak”, als hij/zij kwam tevergeefs. Dit alles précorona.
Geen wereldprobleem (!), maar toch mijn mening dan maar even.
Jammer dat het tijdperk van de reilcatering voorbij is. Waren het vroeger de bekende trolleywagentjes die door de trein reden, de laatste tijd was het een man of vrouw met een rugzak op die je tijdens de reis kon bedienen.
Wat rest zijn de barrijtuigen in Eurostar, ICE, Thalys of Frecciargento EtR 700 ( voormalige V250 treinstellen) of Albatros-treinen die voorheen als Fyra reden. In Italia hebben deze een barrijtuig!
Hoewel: De Corona heeft ook deze barrijtuigen (tijdelijk?) de das om gedaan, dus hopelijk komt dat ooit weer in orde als de crisis een stuk minder heftig is als nu. Maar ook de nachttreinen hebben zo’n barrijtuig en nu maar hopen dat we later dit jaar alsnog de terugkeer van de nachtrein van en naar Oostenrijk weer kunnen begroeten. Misschien per december 2021 ook de terugkeer van de nachttrein van en naar Zuerich in Zwitserland.
De Nightjet heeft geen barrijtuig.
Neem gewoon een broodtrommel en flesje drinken mee. Ben je goedkoper uitr
Het lijkt me voor de medewerkers van de railcatering een hele vooruitgang om nu in een Kiosk of andere winkel op het station te werken. Van de mensen die daar binnen lopen weet je tenminste dat ze iets willen kopen en hoef je niet steeds tevergeefs van alles aan te bieden terwijl je genegeerd of minachtend wordt bekeken door bepaalde mensen.
Het lijkt me ook minder avontuurlijk, wat opgesloten in zo’n kiosk in plaats van met de trein overal heen
Het leeuwendeel werkt voor het geld niet voor het avontuur.
De zoveelste achteruitgang in de dienstverlening van NS…
De Koplopers hadden voor de verbouwing een keukentje waarin koffie werd gezet, maar deze keukens werden al jaren niet meer gebruikt. Een loze ruimte in de trein.
Bij railcatering wist je nooit of deze wel of niet kwam. Tussen Utrecht en Eindhoven wist je ook nooit welk treinstel als eerste aan de beurt kwam. Had je pech, dan je in het verkeerde treinstel en kwam de cateringmedewerker pas na Den Bosch langs. Te laat om koffie, of warme chocolade te bestellen als je in Eindhoven uit moest stappen. Volgens mij liep de catering in de Benelux naar en van Brussel wel aardig. Alleen als het druk was kon de catering er niet meer door. Belgen deden hun beklag, omdat dat de catering het verkeerde bier verkocht, dat in België Hollandse paardenpis wordt genoemd en dat op Belgische bodem.
Ik mis inderdaad op veel stations een stationsrestauratie, waar je na een lange dag nog gemakkelijk wat kon eten voor een langere treinreis naar huis. gelukkig hebben stationsgebouwen nu een horecafunctie, zoals Overveen, Dalfsen, Ommen en Marienberg
Ik vind hem altijd als ik hem nodig heb. Een smullers verkoopt altijd nog een lekker frietje of er zijn talloze andere eetgelegenheden. En op veel stations staan ook genoeg bankjes om even te eten. En als je hogere eisen aan je restaurant stelt ga je gewoon ff de stad in.
Ik ben niet zo van en patatje oorlog in de stationshal.
In Zwolle is niet veel in de buurt van het station. Veel restaurants zijn ook niet berekend op treinreizigers. Het aardige was dat stationsrestauraties daar wel op berekend waren. In Ommen staan de terrastafeltjes op het perron. Je kunt dus na de maaltijd zo de trein in.
Tegenover de achterzijde van het station zit een cafetaria, waar je (buiten coronatijd) een bal gehakt/schnitzel of andere plates met friet (of ander eten vergelijkbaar met dat van een stationsrestauratie) wel kunt krijgen. Anders valt op korte loopafstand hotel Wientjes wel aan te bevelen. Er schijnt in oostelijke richting ook een Italiaan te zijn die wel goed is.
Ik voeg positieve ervaringen toe in Deurne en Wierden.
Mat64 Plan T of TT had oorspronkelijk ook een resto-afdeling.
http://www.fransmensonides.nl/foto/resto.jpg
Zorg dan maar dat de lonen verlaagd worden. Als straks het minimumloon nog eens 40% omhoog moet verdwijnt overal alle “service”.
Van het minimumloon kun je niet meer leven.
Beter is arbeid minder te belasten.
Tja, belasting moet wel erg NS vandaan komen. De belasting op vermogen is ook al torenhoog vergeleken met het buitenland Misschien minder overheidsuitgaven.
De vlag kan uit!!! Hoeraaaa! Geen geschreeuw met een net iets te blije stem door de omroep meer. Geen luide binnenkomst in de stiltecoupé meer, wanneer je net lekker aan het werk bent. Geen ongemakkelijke ‘ik kijk je aan tot jij mij ziet, anders loop ik toch niet door’-momentjes meer. Echt, dit komt de totale treinervaring alleen maar ten goede. Blij met dit besluit.
Uw kneuterige eigenbelang moet duidelijk ten koste van de grote gemeenschap gediend worden. U sist ook tegen kinderen in de ‘stilte’-coupe en kijkt boos wanneer iemand een telefoontje krijgt.
Ik had alleen maar positieve ervaringen met de mensen van de railcatering. Altijd vriendelijk en opgewekt. Alleen dat omroepen ging niet altijd even goed. HC’s krijgen daar een opleiding voor en hebben richtlijnen.
Voor die catering medewerkers is het ook geen ramp om een andere baan te hebben. De hele dag met een zware rugzak door een wiebelende trein is niet echt bevorderlijk voor je rug, knieën en heupen op de lange termijn.
De hele dag? Het waren studenten die af en toe een paar uurtjes werkten.
Heen en terug kon toch wel wat tijd vergen op sommige trajecten als Groningen-Lelystad.
Vanuit Zwolle gingen ze nooit in de richting van het noorden. Alleen naar Amersfoort (misschien Utrecht) en Almere. Ook niet in de richting Arnhem.
Eerste reactie: een poëziepoging als parafrase op “De moeder de vrouw” van Nijhoff:
GEBORGEN BEWEGING
Toen was rond Bommel een minuut of tien
zonsglinstering op Rijn en Waal en Maas,
verleden lief vervèrd als blauwe waas
en naast de trein ook vredig vee te zien.
Ik zat en kreeg mijn koffie ingeschonken,
werd wijdvervuld door ‘t landschap voortgereden.
Mijn boeiend boek werd door mijn ziel betreden
en ik vernam hoe daar ideeën vonkten.
Zoals een vrouw kijkt die bemind bemint,
zo stroomde licht naar binnen in mijn geest.
Dit is een roerend diep geluk geweest.
De trein en ik als moeder met blij kind,
een reis die even aan de hemel raakte.
Ik dacht: Goddank dat ik dit mee mag maken.
25 mei 2009
Tweede reactie
De dag wordt kort. In deze lange trein
zit menigeen een krant of boek te lezen.
We zijn op tijd. (NS zij dus geprezen.)
En met wat mazzel zal er koffie zijn.
December: onbeschaamd meditatief.
De duisternis verlicht de drukke geest
die maanden aan het streven is geweest
maar nu de vreugde vindt in vriend, in lief.
Amsterdam Amstel – Utrecht en Den Bosch – Utrecht,
27 en 28 november 2014
Derde reactie:
TREINMIJMEREN
Waarom is reizen met de trein zo fijn?
Al is er regelmatig iets te klagen,
vertraging is er niet op alle dagen,
en landschap, nimmer saai, omzoomt de lijn.
Men komt hier opgewekt mij koffie schenken,
en medereizigsters zijn vaak charmant.
De trein voert zachtkens wiegend door het land
en ik kan brieven of een rijm bedenken.
Het liefste mijmer ik wat voor mij uit.
Het uitzicht trekt voorbij, als ieders leven,
aan d’ and’re zijde van de vensterruit.
Naar Groningen vliegt om voor je het weet,
ik reis vandaag wellicht een uur of zeven,
weldadig weltevreden welbesteed.
Amersfoort – Hulshorst, 25 februari 2017
Het “opgewekt” slaat op het altijd positieve humeur van de koffieschenk(st)ers.
Indrukwekkend.
Petje af!
Triest. Gewoon triest…
Indrukwekkend.
En dit doet u met uitsluitend koffie in uw beker?
Petje af!
“” What is next…”
Wat is het volgende item dat naar het Spoorwegmuseum gaat: 1) de uniformen van de conducteurs. In de zestig jaar dat ik op deze Aardkloot rondloopt is er al veel dat alleen in een museum is te zien. 2) In de jaren zestig moest men zelfs nog een perron kaartje kopen als men iemand op een station wilde afhalen, Heerlen bijvoorbeeld, 3) vervolgens verdwenen de petten van de machinisten die een rood uniform aanhadden , de conducteurs blauw, 4) de asbakken in de trein, 5) de restauratie op de stations waar men nog fatsoenlijk een flinke maaltijd kon nuttigen zoals de Honky Bruger, nu zijn het de verkapte Huiskamers met zijn saucijzenbroodje en wegwerpbekers i.p.v. echt porselein, 6) de railtender met karretje, 7) de restauratie afdelingen in enkele Hondekoppen em zelfs in de intercity E rijtuigen, 8) de comfortabele eerste klas stoelen, want de nieuwe stoptreinen zijn geen fluit waard en verdienen het begrip eerste klas NIET, 9) de oude kaart automaten waar men een getal van een station moest intoetsen om een kaartje te kunnen kopen, 10) de kaartverkoop aan de loketten, 11) de armseinen langs de spoorbaan, ga zo maar door en nu 12) de rookpalen beter doorgestuurd naar mening rooie buurt heeft men nog wat aan, 13) railcatering en straks het begrip 14) “klantvriendelijkheid” in en op de stations en in de trein, want alles moet volgens het zogenaamde “éénmans/vrouw bediening” gebeuren en informatie krijgen alles via de App totdat het (computer) systeem ook van de beveiliging op z’n gat ligt en we voor Jan lul staan als er op een station een fikse storing is en kip noch kop nog weet hoe te handelen ervoor ik in 2020 in Utrecht Centraal. Daarom, wat zie ik straks nog terug in het Nationaal Spoorwegmuseum, de trein soms en vooral beelden van volle treinen nu het gros een (vervuilende) tweedehandse autootje koopt om het land mee te bestieren en o.a. ik naar Railaway “moet’kijken hoe een treinreis uitziet en een trein al maandenlang niet van binnen heb gezien. Ik maakte op een lange rit weleens gebruik van de railcatering al was het dan misschien wat duurder dan op een station en behandelde de medewerkers en -sters altijd vriendelijk. In buitenlandse You-tube films zoals Simple rail verbaast het menigeen het ontbreken van catering in de trein in Nederland. Nederland, niet altijd vriend van het OV stuurt vrijwel alles naar het museum en voor de echte liefhebbers, die mogen straks nog genieten van de Märklin treintjes waarin de goede oude tijden in miniatuur vorm blijven voortleven…!
Nederland is zo langzamerhand zelf “museumrijp”, “what is next ?”…
Tsja, zo gaat dat. Jammer, maar helaas.
Toch nog een vergelijking (het gras is elders altijd groener!), in Zwitserland, een land van ongeveer vergelijkbare grootte, hebben IC’s zelfs complete restauratie-afdelingen waar je aan een tafel èchte maaltijden kunt nuttigen. Daar zijn óók nog stations met een vrijwel vergelijkbaar aanbod als in Nederland.
De Intercity Zandvoort aan Zee – Maastricht/Heerlen heeft nog heel lang een restauratierijtuig gehad, maar er zat niemand meer. Toen de nieuwe rijtuigen kwamen, die nu op de IC-Direct rijden, verdween de restauratie. In Zwitserland zie je echt eten in de trein. Blijkbaar gaan de Zwitsers wel aan tafel voor een maaltijd in de trein. Behalve de restauratie gaat er ook nog vaak een minibar door de trein.
Jammer dat NS overal geld voor wil. Laat de catering over aan kleine zelfstandigen, die weten echt wel hoe hoe ze hier wat aan kunnen verdienen.
Jammer dat NS overal geld voor wil. Laat de catering over aan zelfstandigen, die weten echt wel hoe hoe ze hier wat aan kunnen verdienen.
Doet denken aan Postnl. Hogere prijzen, minder service!
Beste Harrold,
Ik weet dat dit iets van een jaar later is maar als je geen tijd hebt om een broodje te halen ga je toch eerder van huis of je smeert er zelf eentje?