In beeld: Voormalig Nederlands OV-materieel in het buitenland
28 apr 2020 11:00
Duizenden kilometers van huis rijden ze nog altijd. Nederlandse bussen uit de jaren 80 en zelfs eind jaren 70. Ook in Nederland afgedankte treinen en trams doen in het buitenland nog steeds dienst. Hugo Richter is al meer dan tien jaar gefascineerd door dit verschijnsel. Voor Treinreiziger.nl heeft hij tien kleurrijke foto’s geselecteerd met bijzondere voorbeelden.
Onbekende bestemmingen
De passie voor oud-Nederlands OV-materieel is zo groot, dat Richter inmiddels werkt aan een boekenserie over dit onderwerp. Het eerste deel wordt deze zomer verwacht, daarin zal Roemenië centraal staan. Later zal een tweede deel volgen, waarin Kazachstan de hoofdrol krijgt.
Update: het eerste boek is inmiddels verschenen en is te bestellen op Treinwebshop.nl
Dat Roemenië centraal staat in het eerste boek is niet toevallig. Het behoort samen met Moldavië, Oekraïne en Rusland tot de eerste landen die hij in 2009 bezoekt om Nederlandse bussen te spotten. “Destijds werd ik gevraagd door hobbyist Jeroen Mastenbroek of ik met hem mee wilde reizen om Nederlandse bussen terug te zoeken. Ik besloot met hem mee te gaan en tot op de dag van vandaag heb ik daar geen moment spijt van gehad”.
Sterker nog, na die eerste reis is Richter vele malen op pad gegaan op jacht naar Nederlands OV-materieel. “Je komt zo in de niet-toeristische landen. Dit heeft een wereld voor mij geopend. Het heeft mij gebracht naar onbekende, maar zeker niet onbeminde bestemmingen. Het heeft mij bij terugkomst elke keer weer doen beseffen dat wij in Nederland niets te klagen hebben”, legt hij uit. Inmiddels is Richter heel de wereld over geweest, van Rusland tot Cuba en van Ivoorkust tot Georgië.
Roemenië
Het bijzondere aan Roemenië is dat er zowel Nederlandse bussen, trams als treinen te vinden zijn. Treinreiziger.nl ging al eens mee met de Wadloper in het Oost-Europese land. Maar je kunt er ook oude Rotterdamse trams vinden. Zo kun je in Galati (vier uur treinen vanuit Boekarest) 25 trams vinden die eerder bij de RET hebben dienst gedaan. Het gaat dan om het zogenoemde Zwevende Geleed Tramrijtuig (ZGT), die tot 2012 in Rotterdam zijn ingezet. Deze trams zijn inmiddels al zeker 30 jaar oud.
Even verderop, in Brăila (hemelsbreed 20 km van Galati, iets wat met de Roemeense boemel 45 minuten duurt) rijden zelfs 50 jaar oude Rotterdamse trams van het type Düwag, In het boek van Richter komt dit uitgebreid aan de orde, net als de vele Nederlandse bussen die naar Roemenië zijn gegaan. “Het boek zal meer dan honderd pagina’s op A4 formaat tellen, met daarin zeker 200 full colour foto’s.” Wat de prijs van het boek zal worden, is nog niet bekend. (Zodra dit bekend is, zullen we het op Treinreiziger.nl onder de aandacht brengen en zal het boek te reserveren zijn via Treinwebshop.)
Nederlands OV-materieel over heel de wereld in tien foto’s
De Wadloper in Roemenië
Naar Roemenië zijn naast vele bussen en trams, ook treinen geëxporteerd. Het bedrijf Transferoviar Călători rijdt met Wadlopers over het Roemeense spoorwegnet. Hier in 2014 de ex-NS stellen 3220 en 3227 op het station van Băile Felix, die lijn is inmiddels gesloten.
De Arnhemse Trolleybus in Rusland
Naar Rusland zijn heel wat bussen en trolleybussen geëxporteerd. Vooral de trolleybussen zijn voor Richter bijzonder. “Ik kom uit Arnhem. Dan is het bijzonder om de Arnhemse bus zo ver van huis te zien rijden.” Bijvoorbeeld, zoals op de foto, in Rostov. Richter bezocht de stad tijdens zijn eerste reis in april 2009. Richter: “Tijdens dat bezoek werden we begeleid door een aantal Russische hobbyisten. Het was goed opletten in die tijd: “If you see police, cross the street and don’t talk English”, was het devies. Op het eindpunt werd nog gevraagd of ik achter het stuur mocht zitten voor een foto. Dat werd gelijk geweigerd. De chauffeur was kennelijk bang voor spionage.”
Ex-Zuidooster in Litouwen
Ook naar Litouwen reisde Richter af. In het land Litouwen rijden naast oude Nederlandse trolleybussen ook andere oud-Nederlandse bussen. “Tijdens mijn bezoek aan Ukmergé in 2014 moest er nog één DAF-Hainje stadsbus van voormalig busbedrijf Zuidooster rondrijden. Deze kwam ik echter niet tegen in de stad”. Richter besloot naar het depot te gaan, maar daar sprak niemand Engels. Of beter: bijna niemand, alleen de plaatselijke directeur. Die bleek zeer toeschietelijk, ook al wist hij evenmin waar de bus rondreed. “Hij bracht mij bij de planner, die begon te bellen. Wel zo’n vijf telefoontjes kort na elkaar. Pas na afloop was mij duidelijk wat hij aan het doen was. Hij belde alle chauffeurs met oude Nederlandse bussen om te vragen hoe laat ze op het busstation zouden zijn!”.
Ivoorkust
Ook in Afrika zijn er tal van Nederlandse bussen terechtgekomen. Het probleem is echter dat ze moeilijk te lokaliseren zijn. “Rond 2014 werden er echter honderden bussen naar Abidjan verscheept, de hoofdstad van Ivoorkust”. Voor Richter reden om af te reizen naar het land. Eenmaal op het busstation van Abidjan wilden bewakers weten wat de Nederlander kwam doen. “Na een ondervraging bleek dat wij overal welkom waren. Vrijwel alle depots hebben we in een paar dagen bezocht. Bijzonder om mee te maken! Op de foto een voormalige Connexxion streekbus in de nieuwe kleuren van de vervoerder Sotra.” Lang hielden de bussen het niet vol, al binnen een paar jaar gingen de bussen weer uit dienst.
GVB tram in Sarajevo
Naar Bosnië-Herzegovina zijn met name bussen geëxporteerd. Daarnaast kwamen er twee Arnhemse trolleybussen terecht, evenals een aantal Amsterdamse LHB-trams. De trams en trolleys reden in de hoofdstad Sarajevo. Op de foto de Amsterdamse 800 als GRAS 811 in het centrum van de stad, vlak voor het invallen van de avond in 2011.
Wadloper in Polen
Ook naar Polen zijn voormalige Nederlandse treinstellen geëxporteerd. Meerdere Wadlopers hebben tijdelijk dienst gedaan, tot instroming van nieuw materieel ze overbodig maakte. Lange tijd stonden de stellen en motorwagens terzijde. Tot SKPL, een private vervoerder, interesse toonde. Op de foto, gemaakt in 2018, staat het eerste treinstel op het terrein van SKPL in Pleszew Miasto. Rechts op de foto nog één van de smalspoormotorwagens van het bedrijf.
Op weg naar Breskens in Kazachstan
Naar Kazachstan? Als Richter niet op zoek zou zijn geweest naar oude Nederlandse bussen, was hij er misschien wel nooit terecht gekomen. Maar het land valt bij de Arnhemmer in de smaak. “Niet alleen vanwege de grootte en de leegte, maar ook door de positieve ervaringen met de lokale bevolking.”
Op de foto (2012) staat de bus naar Breskens. Die is wel een beetje uit de richting. Want Semey – de plek van de foto – is ruim zesduizend kilometer rijden van Breskens vandaan. De voormalige Connexxion-bus begon ooit bij Westnederland.
Cuba
Een land dat niet mag ontbreken bij liefhebber van oud Nederlands busmaterieel is Cuba. “Ik heb uiteindelijk twee keer het eiland bezocht. Wat een sfeer heeft dat land, prachtig! En alle chauffeurs zijn trots op hun Nederlandse ‘afdankertjes’.”
In 2017 kreeg Richter zelfs de kans aangeboden om achter het stuur te kruipen, om een rondje met de bus te kunnen maken (Richter heeft zijn busrijbewijs).
Georgië
In Georgië, een land op de grens van Azië en Europa, zijn ook heel wat Nederlandse bussen terecht gekomen. De meeste daarvan hebben gereden in de hoofdstad Tbilisi. Ook recent nog is de Arnhemmer in het land geweest.
“Eind februari 2020 maakte Karel Vegter deze foto van mij met de chauffeur van een oude Nederlandse lijnbus in Kutaisi. De bus was in Georgië omgebouwd tot handgeschakelde bus met een grote pook.”
Bulgarije
Aan de kust van de Zwarte zee in Bulgarije ligt de plaats Burgas. Deze stad heeft inmiddels al heel wat jaartjes een Nederlands tintje. Hier in mei 2010 reden er nog oudere stads- en streekbussen uit Nederland rond. Zoals bijvoorbeeld deze twee Amsterdamse tomaatrode stadsbussen van Hainje die klaar staan op het busstation van de stad. Tegenwoordig rijden er onder meer in Burgas nog enkele voormalige Connexxion streekbussen.
Het is een mooie verzameling. Die oude dieselbussen hadden toch beter in de sloop gedaan geworden. Hoewel wanneer ze reeds rijden de nieuwbouw ook meegeteld zou moeten worden. Het is dezelfde vraag : wanneer koop je een nieuwe koelkast?
Het milieu daar is letterlijk ook ons milieu.
Dit is een kromme redenering. Die landen kunnen zich geen nieuw materieel veroorloven. Onze afdankertjes zijn beter dan het materieel dat daarvoor reed. Zelfs het milieu is gebaat bij onze afdankertjes. Het vervangen van een heel vervuilende bus door een minder vervuilende bus is al milieuwinst.
En de bussen die wij daar over 20-30 jaar heen sturen zullen ongetwijfeld elektrisch zijn.
Wie weet krijgen wij over 25 jaar bussen uit het buitenland in plaats van dat ze van hier naar arme landen gaan.
Volgens mij staat er al een parkeerplaats vol met niet zo bruikbare electrische bussen waarvan de accu alleen loopafstanden aan kan. Die willen ze vast graag hebben. Beter laat men de bussen opnieuw configureren en zorgt men dan voor betere accu’s. Desnoods een aanhanger met een groter pakket. Wellicht helpt het om wat laadmasten op de eindpunten te zetten. Dit kan ook met een truck op een parkeerplaats die een mobiele mast heeft en dan maar met een generator en accubuffer gevoed wordt. Zomaar ergens 40KW of meer uit een netaansluiting betrekken kan wel even duren.
prachtig
Op het vliegveld van Riga (Letland) rijden nog oude GVB bussen rond om passagiers van terminal naar het vliegtuig te brengen en andersom.
Nu maar hopen dat de voormalige dieseltreinen type DM 90 een mooi leven krijgen in Polen of Roemenië. Er zijn al eerder 5 dieseltreinstellen type LINT naar Zweden vertrokken. Die gaan op de Inlandsbanan rijden. Deze treinen kwamen van Syntus Achterhoek.
Elektrische treinen kunnen moeilijker naar het buitenland, vanwege de diverse stroomsystemen.
De enige elektrische treinen die dat wel deden waren de voormalige Fyra V250 treinstellen die thans rijden als ETR 700 in thuisland Italië.
straks gaan de GTW ‘s en LINTEN na elektrificatie der Maaslijn ook een nieuwe toekomst tegemoet.
Maar ook de metro type T treinstellen der RET zijn verkast en terecht gekomen in het Turkse Bursa.
Wie weet gaan de huidige hogevloer trams uit Utrecht wel een nieuwe start maken in het buitenland.
Met goede voorbereiding van transport en juiste betaling hoeft het niet zo problematisch te worden.
DM 90 of ‘Buffels’zijn wel wat breder dan normaal materieel, maar dat rijdt in Zweden ( Regina’s) ook. Noorwegen, Groot-Brittannië, Duitsland ( Baureihe 612) hebben allen ook een knik! maar ook onze VIRM (m) Intercity! maar deze zijn dan ook alleen voor 1500 Volt onder de bovenleiding. Maar kan misschien later aangepast worden als onze stroomspanning gaat verdubbelen naar 3000 Volt. Kunnen we ook beter met de Belgen samenwerken, wat in het Fyra-tijdperk absoluut niet was!
Ook in Argentinië en Uraquay hebben Wadlopers gereden. Hopelijk komt er ooit een terug in Nederland voor museale doeleinden! Misschien rijden ze nog daar wel, maar ik weet het niet zeker.
De voormalige 11.1 NMBS locomotieven staan nog steeds te verkommeren bij werkplaats Stockem nabij Arlon. Hun reeks 12 collega’s zijn naar Tsjechië gegaan net als reeks 27. Kan er niet een als museumlocomotief komen in Nederland en/of Brussel bij Trainworld, of zijn ze alsnog aan een ander land verkocht?
Samenwerken met de Belgen? Het Fyra-avontuur heeft NL weer eens met de neus op de feiten gedrukt: als het erop aan komt, “trekt de Belg zijn plan”(das Vlaams voor: hij doet wat hem het beste uitkomt zonder zich om anderen te bekommeren). In België wordt de NMBS nog steeds op de been gehouden, terwijl het een zwaar verlieslijdend bedrijf is. Vakbonden, regionale belangen en zo meer weerhouden dat land ervan om de zaak op orde te brengen. Het is een wespennest waar je je niet in moet begeven.
Als toevoeging, misschien een buitenbeentje:
De oude Olau schepen (Vlissingen -Sheerness), varen nu naar Sardinië.
https://nl.directferries.be/grandi_navi_veloci_snav_sardegna.htm
https://www.directferries.nl/grandi_navi_veloci_snav_lazio.htm
Dat waren prachtige schepen en mijn favoriete veerdienst naar Engeland; de route Vlissingen-Sheerness.
Ze varen inderdaad op de Middellandse Zee, maar al sinds eind 2010 niet meer naar Sardinië.
De voormalige Olau Hollandia-2 heet nu GNV Crystal en vaart in het westelijke Middellandse Zee-gebied.
De voormalige Olau Britannia-2 heet nu GNV Atlas en vaart tussen Palermo en Rades (Tunesië).
En dan zijn er ook nog de voormalige Olau Hollandia-1 en Olau Britannia-1. Ook hun werkgebied is de Middellandse Zee.
Malta ook bussen van de r e t
Vreemd, daar heeft men geld zat en er is ook veel zon. Op zo’n klein eiland zou het dan ideaal zijn om electrisch te rijden.
Ik heb zelf anderhalf jaar op het eiland gereden als ov chauffeur, maar aangezien we aan de linkerkant rijden zou een ret bus een beetje raar zijn, of bedoel je de Mercedes Citaro?
LIEFDE…
Oude liefde roest niet, geldt zeker voor deze oud gedienden die een tweede leven mogen krijgen in het buitenland en waar men als Nederland het zogenaamde “home away from home” gevoel krijgt. Zelfs op Curaçao zag ik eertijds nog bussen uit Nederland zijn rondjes rijden. Blijkbaar is het onderhoud voldoende om er nog menige kilometer uit te persen in landen waar men met het milieu blijkbaar anders omgaat dan in ons land. Misschien moeten wij ook maar eens “duurzamer” met onze OV materieel omgaan en wellicht langer in dienst houden en na gedane arbeid direct gerecycled worden in eigen land. Geef hen die nog met tweedehands spul rijden ook eens echt milieuvriendelijke materieel – desnoods met subsidie – zodat óók daar het leefmilieu ten goede komt. Uit kostenoverweging zal een goede occasion voor hen de voorkeur hebben zoals afschrijvingskosten, kinderziekten, kilometrage die al verrekend zijn boven de aanschaf van nieuwe dure spullen en als je als land weinig poen hebt kan ik dat best begrijpen. De Engelsen zeggen niets voor niets “good old soldiers never die” en voor wie “heimwee” heeft naar zo’n oud karretje, effe een reisje – als het weer mag en kan – naar een van bovengenoemde landen reizen om in oud Hollands glorie te genieten van een mooie bus, tram of treinreisje, “bon voyage”…
A propos, het e.e.a. geldt niet alleen voor OV materieel, maar Nederlandse “tweedehandjes” zoals marineschepen en overig militair spul zijn ook elders zeer geliefde producten, maar dat is weer een ander hoofdstuk en categorie om er eens naar te kijken.
We zullen maar blij zijn dat we niet meer in zulke bussen hoeven te reizen. Zo leuk was niet en ze waren vooral een uiting van minachting voor de reizigers. Alles wat nu in een moderne bus zit had men toen ook makkelijk kunnen toepassen. Maar dat was niet zo nodig voor de sloebers in de bus.
Ah, je bedoelt de plastic stoeltjes achterin een gelede bus? Humor, van Amsterdam Sloterdijk met de bus naar het WTC (er lag op dat traject nog geen rails)
Net als je uit Sloterdijk vertrok had je een hobbel in de weg en als ze daar overheen reden met 30-40 km per uur, kreeg je het idee dat je in eenachtbaan was belandt (30cm omhoog schieten).
Of met de bus bij het scheepvaart museum links de bocht om, als je dan links zat, gleed je in 1 moeite door naar rechts (we gingen in de vakantie in Griekenland een paar keer met de bus naar het strand; vergeleken met Amsterdam kon je daar gewoon staan tijdens de rit zonder het idee te hebben dat een 4-punts gordel nodig was
Amsterdamse perikelen. Die zijn iet overal in Nederland zo te beleven.
Een moderne bus veel beter dan zo’n ding van 40 jaar terug. Denk maar aan de lage instap, stoelontwerp, glas, vering, motor, brandstofgebruik. Ook nog airconditioning, acoustische signalen, kinderwagen berging. Enze enz.
Hoe zit het met alle oude bussen uit Twente. Die al jaren niet in Twente rijden. Heb ik over bussen vanaf jaren 80 tot connexxion tijd. Waar zijn die gebleven? Dat waren de mooiste variaties van de hele geschiedenis. Nu rijden allemaal de zelfde VDL stofzuigers rond.
In Kenia rijden nog pontificaal bussen rond van NZH (geel met NZH er nog op) NZH Bas de voorloper van Connexxion.
In Roemenië, nabij Oradea rijdt er ook nog een oeroude brandweerwagen rond uit Nederland waar nog brandweer op staat en zelfs de sirene anders van klinkt dan nu.
Een deel van de gelede Berkhof-trolleybussen uit Arnhem (uit de serie 5212-5231) rijden tegenwoordig in Kaunas (Litouwen)
Wat een leuk artikel!
Begin jaren nul had ik in Poznań een beetje de ervaring die Hugo Richter in Rostov had: ik zag er nog de Amsterdamse trams uit mijn jeugd rijden. De oude cijfers en symbolen werden nog gebruikt in de filmbak, maar ik geloof niet dat je er dingen als ‘Watergraafsmeer’ o.i.d. bij zag staan.
Ik ben geen tramspotter, maar nu zou ik wel naar Sarajevo willen.
Ook een serie DAF-Den Oudsten bussen van de Friese busmaatschappij FRAM is destijds naar Poznań verkocht. Uit de serie 9100 (bouwjaar 1982). Ik heb er aldaar nog een stadsrit mee gemaakt. Dat was in 1997 of 1998.
Een andere en grote serie DAF-Den Oudsten bussen van de FRAM (8700-serie) is naar Marokko geëxporteerd. Dat was begin 90’er jaren. De FRAM heeft er voor in de plaats de Mercedessen (serie 4400) voor aangeschaft.
1.er moet ergens een overziht zijn van de inmiddels ruim 10.000 geexporteerde ex-NL lijn+toerbussen, op NB iets van dÁT of zo (Amsterdamse tram-EMA-museum-ik zal dit nog eens googlen).
2.NL is slechts een kleine speler in deze exportmarkt, voor de Duitsers met hun MAN en Mc-Bz zijn enorme exporteurs, mede omdat veel van die bussen bij al die Stadtwerke al na 7-8 jr worden vervangen. Maar dat fenomeen zien we hier ook wel met nieuwe concessiebedrijven.
En opmerkelijk is dat soms zelfs 3e H bussen ergens rijden-een relatief goede 2e H doet het een paar jaar bvb in Polen en gaat dan tegen dumpprijs bvb naar UKrayna. Naarmate het in veel landen in OOst-EUR wat beter gaat verschuiven ook deze afzetmarkten. En nog veel groter is het aantal van al die minibusjes.
En ja-hoewel ik KZ=Kazakstan bezocht voor de 4 trambedrijven, vond ik het een zeer interessant en aardig te bezoeken zeer groot leeg land.
Statiegeld…
Koopt men een fles frisdrank, Cola, Sinas of zo dan staat er statiegeld op en krijgt men die terug na inlevering van een lege fles. Ik vraag mij of of zoiets ook in het Openbaar vervoer bestaat. Koopt men een bus, of tram of trein met een vorm van “statiegeld” dat men na X jaren bij inlevering bij dezelfde fabrikant een bedrag terug krijgt waarmee, al dan niet met korting, een nieuwe moderne bus of tram kan aanschaffen en de oude gebruikte direct hergebruikt wordt en voorkomen wordt dat derden elders in de wereld met “oud en milieu onvriendelijk” materieel gaan rijden. Men heeft de mond vol van “duurzamer” omgaan, maar zien we dit ook terug bij het OV en wordt daar bij het ontwerp en fabricage wel voldoende rekening mee gehouden, ik heb er zo mijn twijfels over. Nieuwegein had trouwens de primeur met de introductie van de eerste lagevloer bus in Nederland en sindsdien is er veel veranderd, maar of het ook duurzamer is geworden ? En wat te denken van de gebruikte accu’s in de elektrische bussen gaan die na X aantal keren opladen ook zo de afvalberg op of wordt er nog iets nuttigs mee gedaan. Oude “OV-tjes” en het milieu elkaars tegenpolen of ook “vrienden”, wie het weet mag het zeggen…
Beste Frans,
Het is staande praktijk dat we alles wat niet meer volstaat naar onze westerse standaarden wordt verpatst wordt of geschonken aan landen die nog lang niet toe zijn aan verduurzaming.
Ook ik vind daar iets van maar het is wel een feit.
Hier mogen geloof ik per 2035 geen nieuwe brandstof auto’s meer op NL kenteken worden gezet.
Of die deadline gehaald wordt is nog even een verhaal met een open eind overigens.
Aangezien grote delen van de wereld nog lang niet serieus bezig zijn met dit vraagstuk zullen wij onze ‘afgeschreven’ vervoersmiddelen blijven droppen op plekken waar ze het niet zo nauw nemen met het milieu.
Dat ze daar begrijpelijke redenen voor hebben staat vast en ik snap het ook.
Even de EV bij laden in Cameroen, Burundi of Mali? Ik denk dat de berijder een uitdaging heeft..