Visie en regie ontbreekt op Nederlandse spoor

Te weinig regie. Te weinig visie. Teveel kortetermijn denken. En te weinig openheid over spoorbudgetten. Dat is de kritiek van de parlementaire commissie spoor op het minister van infrastructuur. Donderdag heeft de commissie haar rapport gepresenteerd.

• Bekijk het volledige rapport (PDF) en ook de reactie van de minister.

Volgens de commissie levert het Nederlandse spoor weliswaar in internationaal opzicht een hoge verkeersprestatie, maar zijn er ernstige twijfels of de spoorkwaliteit behouden kan worden. De commissie heeft niet kunnen vaststellen of de middelen voor spooronderhoud efficiënt worden besteed, maar heeft wel sterke aanwijzingen dat er verbeteringen mogelijk zijn.

Hanzelijn
Het gebrek aan regie wordt duidelijk bij de Hanzelijn (Zwolle – Lelystad). De nieuwe spoorlijn is ontworpen voor snelheden tot 200 kilometer per uur, maar dergelijke snelheden zullen voorlopig niet gehaald worden. Dat komt omdat de spoorlijn weliswaar is uitgerust met het ERTMS systeem, maar NS heeft haar treinen hierop niet aangepast. Daardoor kunnen de treinen niet harder dan 140 kilometer per uur en wordt geplande reistijdwinst niet gehaald. 

ERTMS
Met het ERTMS systeem kan er niet alleen harder gereden worden op de Hanzelijn. Het systeem zorgt er ook voor dat het spoor beter benut kan worden, waardoor er meer treinen kunnen gaan rijden. Er zijn voldoende aanknopingspunten om het systeem landelijk uit te rollen. Toch is dat nog niet gebeurd. "De ontwikkeling van treinbeveiliging in Nederland is in een impasse beland. Twijfels over de stabiliteit van ERTMS zijn inmiddels achterhaald. Dat geldt ook voor de eerdere kostenramingen. De kosten-batenverhouding van ERTMS zijn nu positief".
Als de spoorsector op de belangrijkste trajecten zes stoptreinen en intercity´s wil laten rijden, dan is investeren in ERTMS noodzakelijk. Zonder ERTMS kan het spoorboekloos rijden alleen ingevoerd worden als er op meer trajecten het spoor wordt verdubbeld. Dat is veel duurder. Met ERTMS kan het programma hoogfrequent spoor kostenefficiënt worden uitgevoerd.

Hemboog
Een ander voorbeeld waarbij volgens de commissie een gebrek aan regie duidelijk wordt, is de Hemboog. De Hemboog is de verbindingsboog tussen Schiphol en Noord-Holland. Toen de boog in 2003 in gebruik kwam, bleek er slechts 1 stoptrein per uur via de lijn te gaan rijden. Inmiddels zijn dat er twee. Relatief weinig reizigers profiteren van de nieuwe spoorboog, die 146 miljoen kostte. 

Minister
Volgens de commissie reageert de minister nu teveel op incidenten. ´De minister moet ´haar systeemverantwoordelijkheid waarmaken en een stevigere, samenbindende positie innemen in de aansturing van de spoorsector´´. 

Spoorbudgetten
Een ander punt van kritiek is de informatie over spoorbudgetten. De commissie: "De minister informeert de Tweede Kamer onvoldoende over de spoorbudgetten. Het beeld ontstaat dat het spooronderhoudsbudget als begrotingsreserve wordt gebruikt voor tegenvallers en extra uitgaven. De commissie heeft geen duidelijk en volledig inzicht gekregen in de financiële stromen in de spoorsector die vanuit het ministerie naar ProRail gaan. Ook tijdens dit onderzoek werd informatie deels onvolledig en traag aangeleverd. De commissie vraagt
zich af of dit wijst op onkunde of onwil." De commissie vervolgt: "De minister heeft de afgelopen jaren op onnavolgbare wijze met honderden miljoenen geschoven."