NS neemt afscheid van oude Sprinters: ‘Na 46 jaar uitgesprint’
07 dec 2021 14:40
De Nederlandse Spoorwegen nemen afscheid van de eerste generatie Sprinters. Na dit weekend (zaterdag) gaan de treinen uit de dienstregeling om vervangen te worden door moderne treinen. Na 46 jaar trouwe dienst zit het er voor de treinstellen op.
Korte halteafstanden
In vaktaal worden de treinen Stadsgewestelijk Materieel (SGM) genoemd. De treinen worden ingezet sinds 1975. Eerst in het vertrouwde geel met blauwe strepen, sinds 2003 in de huidige Sprinter huisstijl. De treinen waren jarenlang het vertrouwde gezicht op de Zoetermeerstadslijn, Hofpleinlijn en de Hoekse Lijn.
NS koos destijds heel bewust voor de ontwikkeling van een nieuw materieeltype. Tot dan toe gold Mat ’64 als de standaard stoptrein. Maar omdat er werd gedacht aan nieuwe lijnen met kortere halteafstanden, werd gekozen om de Sprinter te ontwikkelen. Aanvankelijk werd er gedacht aan een dubbeldekstrein, maar dat plan strandde op de tekentafel.
60 Sprinters
In 1972 besloot de NS tot aanschaf van vijftien proeftreinen (Plan Y0). De treinen werden gebouwd bij het Duitse Talbot in Aken. Uitgangspunt was dat de nieuwe trein in achttien seconden kon optrekken naar 50 kilometer per uur, en in 50 seconden tot 100 kilometer per uur. Dat is relatief snel voor een trein, vandaar de naam Sprinter. Bijzonder was ook dat de treinen geen toilet hadden.
Na de eerste serie kwam een tweede bestelling van 60 tweedelige treinstellen. Ook volgde een order voor driedelige Sprinters. Bovendien werd een reeks tweedelige treinen verlengd met een extra rijtuig. Zodoende waren er uiteindelijk 30 tweedelige Sprinters en 60 driedelige Sprinters. Een aanzienlijk deel van de Sprinters is de afgelopen jaren al gesloopt. De Sprinters hebben dienst gedaan in verschillende huisstijlen. Zo bleef een aantal tweedelige Sprinters volledig geel. Deze werden CityPendels genoemd. Er werd hier gekozen voor een metroachtig interieur.
Afscheid
Wie de treinen niet kan missen, kan altijd op internet nagenieten. Zo publiceert 24Trains.tv op 17 december exclusieve beelden uit het NS-archief. De film is gemaakt door Rob de Wind in opdracht van NS toen de Sprinter net in dienst kwam. Voor het maken van deze film werd zelfs de voorruit van een sprinter gedemonteerd, naar verluidt de enige keer dat een treinstel in Nederland zonder voorruit reed.
De vereniging van spoorliefhebbers (NVBS) had 18 december een afscheidsrit met een Sprinter door Nederland gepland. Vanwege de coronamaatregelen is het evenement echter geschrapt. In de laatste dagen dat de Sprinter dienst doet zal de trein echter op tal van plaatsen in Nederland opduiken, als eerbetoon aan 46 jaar SGM. En daarna zijn de treinen, zoals op treinstel 2995 te zien is, ‘uitgesprint’.
- Hier rijden de oude Sprinters voor het laatst.
Geraadpleegd: Wikipedia.
In beeld: 46 jaar SGM
Dat herinner ik me nog als de dag van gister. Toen de buslijn van Den Haag naar Zoetermeer vervangen werd door de sprinters van NS, wat een vooruitgang. Met een enorme vaart raasde hij door het landschap.
Weer een trein uit de oude tijdperk die verdwijnt. Qua comfort was het niet meer van deze tijd. Ze klagen wel eens over het comfort van de SNG, SLT. Maar vergeleken de SGM is SNG en SLT echt een verbetering.
Zal deze sfeerloze trein niet missen. De nieuwe treinen zijn veel prettiger. Met alle respect voor degenen die SGM een leuke trein vinden.
SNG heeft een veel hardere ophanging lijkt het. Ik heb afgelopen weekend een stukje op en neer gedaan, ene kant op SNG, andere kant op SGM, SGM reed veel soepeler.
SNG heeft Jacobsdraaistellen. Mogelijk ervaar je dat als hardere ophanging. SGM heeft de vierassige onderstellen.
Mat64 was redelijk met de vering en hondekop nog beter zeker op snelheid en ook trucstellen beiden.
Misschien is SGM te licht gebouwd? Anyway, goodbye schuifraampjes, had wel iets.
Klinkt misschien een beetje lullig maar het kan ook nog wel aan de machinist liggen hoe een treinrit wordt ervaren. Zit echt verschil in rijstijl.
Jaren mee gereisd van Maassluis naar Rotterdam Centraal en soms van Maasssluis naar Hoek van Holland Haven. In 1975 was deze spoorlijn de primeur van deze toen gloednieuwe trein die nu aan de Eindsprint bezig is. Schuiframen hebben deze als laatste net zoals de nog ongelijke in/uitstap. De tweetjes waren vroeger de 2000-serie, zonder overgang (vouwbalg) en hebben nooit een WC gehad. Na de verbouwing werden deze in de 2100-serie genummerd, nog steeds zonder WC , maar met overgang!. Twee treinstellen 2014 en 2015 weken af van de serie, doordat ze waren uitgerust met thyristorbesturing. Bij deze twee treinstellen zag je een soort van pijl staan die deze afwijking moest aangeven. Thans is de Hoekse Lijn geen spoorlijn meer maar een deel geworden van Metrolijn B van RET. Metrolijn A reed ook vanaf november 2019 zelfs spitsritten tussen Vlaardingen West en Schiedam Centrum, maar thans ingekort tussen Schiedam Centrum en Binnenhof v.v. De Zoetermeerlijn is omgebouwd tot sneltramlijn 3 en 4 onder de noemer Randstadrail. Randstadrail vormt ook de Metrolijn E die de voormalige Hofpleinlijn deels verbindt via Rotterdam Centraal, Slinge en weer terug! De driedelige SGMm stellen begonnen in de 2800 serie met een mengeling van verlengde twee wagenstellen en hele nieuwe. De nieuwste drietjes kon je herkennen aan de donkere raamlijsten met ieder raam schuifraampjes. Bij de laatste verbouwing in Denemarken zijn de treinstellen om en om van schuif -en dichte ramen te zien. Met donkere raamlijsten en op nieuw met een ander nummer. De drietjes werden gerangschikt in de serie 2900.
In de jaren 80 was het Sprinter computerspel op de Commandore 64 erg populair. Toen kon je als machinist deze trein besturen, maar o wee als je vergat de deuren te sluiten bij het wegrijden! Toen kwam het alarm in werking met de tekst: Rijden met open deuren is levensgevaarlijk! Dit spel ooit met veel plezier met een oude schoolmaat gespeeld! Aan alles komt een eind, maar ook weer een nieuw tijdperk!
Ook primeur ontsporing met 2 doden bij spoorbrug Maassluis meen ik in januari 76.
Of bedoel je het ongeluk bij Schiedam, dat de sprinter optrok en tegen de D trein uit HvH richting Utrecht knalde met scholieren als slachtoffer 4 mei 1976, als ik mij goed herinner.
Vanuit de trein, komend van Delft, richting Schiedam, heb ik dat ongeluk zien gebeuren; ik was getuige van diverse lichamen die door de lucht werden geslingerd ….
Ontsporing Maassluis 14 nov. 1956: twee gewonden. Gemist rood sein en dus berijden van nog niet gesloten brug in Vlaardingen: 15 september 1980.
In 1968 schreef ik een kort verhaal over een forens die een brugfobie (gefyrofobie) ontwikkelde m.b.t. de Hembrug (nu spoorwegtunnel). In de jaren ’60 had je vaak dichte mist, en als de machinist een rood sein miste (“Harmelen”, ook bij mist, was in 1968 nog maar zes jaar geleden) liep je het risico dat je het Noordzeekanaal in viel.
Dat de angst niet ongegrond was, bleek wel toen tot tweemaal toe (18 dec. 1970 en 20 okt. 1974) de spoorwegdraaibrug werd aangevaren en ontzet door onoplettende Russische resp. Amerikaanse stuurlieden.
Tevens de laatste treinen zonder airco in Nederland.
Zonder klimaatsysteem. Bijv. de syntus-lints hebben geen volwaardige airco
Nu in deze tijd steeds de nadruk wordt gelegd op ventileren en dus raampjes open, vanwege de coronacrisis, gaat NS juist die treinen uit dienst nemen waar de raampjes tenminste nog opengezet kunnen worden…
Dit gezegd hebbende, begrijp ik wel dat dit treintype uit dienst genomen wordt vanwege ouderdom en steeds duurder wordende onderhoudskosten.
Maar toch, waarom juist NU?
Nu er zoveel op gehamerd wordt om ruim te ventileren en daarom de ramen op te zetten. En bij dit treintype kan het gewoon, ook in de zomer tijdens bloedhete dagen heel fijn dat de raampjes open kunnen.
De nieuwere treinen hebben ook ventilatiesystemen, maar niet door het raampje te kunnen open zetten. Er komen nu meer SNG’s uit de fabriek en de coronacrisis is morgen natuurlijk niet voorbij. Dus het is denk ik, een logisch besluit.
Dit zijn met auto’s ook hoor ik nog steeds een Duitse conducteur zeggen ongeveer 40 jaar terug toen ik aldaar een afscheidsrit maakte
Sloop of verkoop naar elders?
Sloop, die kun je nergens inzetten met het NL-stroomsysteem. Daarnaast koopt er behalve de sloper niemand treinen van een halve eeuw oud.
… Het SPRINTERTJE …
Een Sprinter gaat met pensioen
daar zullen we het dus mee moeten doen,
want het was modern in z’n tijd
en heeft het menigeen wel verblijdt
als men snel een ritje kon doen’
en al als je even kon zitten met goed fatsoen.
De Sprinter kwam je op veel plaatsen tegen
en zat er niet mee verlegen
ook te rijden waar je het niet zou verwachten
als je op een stoptrein stond te wachten.
Ook in het diepe zuiden des lands zag ik het staan
niet achter maar wel vooraan,
om te sprinten tussen de heuvels door
deed het z’n best met andere treinen in koor.
Zonder airco ‘
was het best zo, zo
dat je zoemend kon genieten
van je rit als je net op had gegeten je frieten.
Nu mag het Sprinterje met pensioen gaan
of in het Spoorwegmuseum blijven staan.
Sprinter, geniet van je rust
want het was best een must
om er mee te kunnen reizen
ook al had je nukken waar je naar kon verwijzen.
Nu ben jij “uitgesprint”
en wat is de volgende hint ?
Een Koploper met pensioen misschien,
we wachten af dat zullen we wel weer zien…
… … …
Vaak mee gereisd, maar zonder wc toch een beetje het mindere treinstel van Nederland. Je zal vast komen te zitten in The middle of nowhere 🙄
Ok bekruipt me een beetje het gevoel van toen de vorige (hondekop?) uit de roulatie genomen werd: jammer, maar benieuwd wat er nu komt. 🤔👍
Oh, dat is cool! De SGM rijdt op vrijdag van Meppel naar Leeuwarden eb weer terug. Dat word een foto moment. Net zo mooi als de kameel
Generatie.
Elke generatie kent zijn eigen trein of je het nu leuk vindt of niet fijn. De Blokkendozen, Mat 46, Mat 54 Hondekoppen, Plan 64, ICM Koploper, SGM, de Buffels en Wadlopers en heden ten dage de VIRM en straks de ICNG. Nu is deze laatste trein uitvoerig beschreven in een Railmagazine special, maar hoe kijken we straks een halve generatie en pakweg 15 jaar verder naar de Wesp als deze deels de Koploper gaat vervangen en aangevuld wordt met de DDNG oftewel Dubbel Dekker Nieuwe Generatie ?
De Generatie van nu kijkt dan anders aan tegen het oude spul van toen waar we al dan niet met plezier mee gereisd hebben. De Zoetermeerlijn ooit bedacht als trambaan, later trein en uiteindelijk toch tram was naast de Hoeklijn het werkgebied van de eerste generatie Sprinter. De viadukten op de Zoetermeerlijn waren om kosten redenen laag gehouden en dus konden niet alle NS treinen er rijden en zeker géén dubbeldekkers op de Krakeling. Dat het geen WC had was omdat het een soort van “light rail en semi-metro trein” was gelet op de specificaties en harder dan 125 km/u hoefde het niet te gaan daar heeft het de grotere broertjes en zusjes voor. Toch had het z’n eigen karakter wanneer het van een station snel weg sprinte en met een kenmerkend geluid en weggedrag die eigen was aan de trein. Dat er ook geen gelijkvloerse instap had deerde niemand, dat hadden de bussen ook niet en waarom een airco die weleens kapot kon gaan, gewoon raampje open of dicht kon bijna nooit stuk en dat ze bij Randers in Denemarken nog een vernieuwd in- en exterieur kregen mogen we best blij om zijn, tenminste als je dat vergelijkt met Belgische stoptreinen die museumwaardig nog wel eens in Maastricht te zien zijn.
Kortom, ik vond het wel een aparte leuke trein in een tijd begin jaren tachtig van de vorige eeuw waarin de Koplopers net hun kunsten begonnen te vertonen en dat ze zelfs in SGMm vorm nog tussen Heerlen en Sittard en Maastricht gereden hebben, had ik niet kunnen bevroeden. Het is ook de “oer Sprinter” en zijn/haar “nakomelingen” zoals de SLT, FLIRT en SNG nemen nu het stokje over.
Er is een tijd van komen en gaan en daarom mijn “ode” of lof zang aan een stoptrein die een bijzondere stempel gedrukt heeft op het Nederlandse spoor met de techniek van toen werkend aan het vervoer van morgen…
Mooi dat ze verdwijnen. Vond het nooit prettige treinen. Die stoelen zijn zo slecht dat ik liever sta in die treinen. Vind de SNG comfortabeler.
Ach, ze waren modern in de tijd dat ze ontworpen en gebouwd werden zo’n 40-50 jaar geleden. Tijden veranderen nu eenmaal.
Ga ze missen.Blijft mijn favoriete sprinter.Ze hebben hun tijd gehad op t spoor maar dat de ramen nog open konden was wel fijn.Kwa comfort beBeter dan Sng.Zit voor geen meter,te rechtop enen keiharde stoelen.Maar ieder zijn mening.Slt is ook fijn,Flirt nog niet mee gereisd.Vaarwel Sgmm
Neeee 😭😭😭
De sprinter heeft de mooiste kop – dat is het gezichtsbepalende deel van een trein – van al het huidige treinmaterieel, zeker in vergelijking met zijn opvolger de SNG CAF met zijn spitse snuit, een trein die trouwens ook nog in een lelijk blauw livrei gestoken is.
Met zijn gewicht van 106 ton (tweetje) en een vermogen van 1280 kW (cf. de ultiem zware hondenkop met 210 en 1360) is het bij het optrekken natuurlijk een hele snelle vogel. Bijna en halve eeuw oud is het comfort – geen gelijkvloerse entree, geen airco etc. – voor een trein niet meer aan de maat van 2021. Hoe heeft die sprinter nog wel eens en tijdje op de oude lijn – Vlissingen – Amsterdam, (destijds 150′, nu nota bene180′!) – gereden? Dat er geen wc in zat, is vooral voor kniesoren een probleem: wie nu per Randstadrail van Rotterdam Slinge naar Den Haag CS (weg met dat malle ‘çentraal’) rijdt – 45′- , heeft ook geen wc. , om van de metro van Neselande naar HvH – 62′ – maar te zwijgen. Enfin, einde van een tijdperk van een van de eigen ontwerpen van de NS, mooi dat de NS hem, deze vooral Zuid-Hollandse trein een waardig, landelijk afscheid geeft. Weemoed.
Persoonlijk vind ik de ICM de mooiste kop. Maar smaken verschillen.
Het ontwerp van dE ICM-kop was gewoon gejat van de toenmalige nieuwe Japanse limited express treinen.
De ICM heeft wellicht de mooiste kop en wordt zelfs in buitenlandse programma’s om geprezen of bewonderd en als je in de machinisten cabine even mag zitten kijk je letterlijk boven de rails uit en voel je meer een piloot van bijvoorbeeld een Boeing 747 dan machinist, ervoer ik eens tijdens een bezoek in Heerlen, maar de proefserie met de losse verstelbare tweede klas stoelen hadden een weggedrag als van een “slinger trein” en werd je flink door elkaar geschud met dik 130 a 140 km/u. Dat ondervond ik in 1981 eens tussen Ede-Wageningen en Utrecht CS.
De kop van de SGM en andere treinen zijn in eigen huis van NS ontworpen wat ze best uniek maken, nu haalt men met enkele wijzigingen als het ware de trein van de plank af en dat geldt zelfs voor de SLT die is afgeleid van de Duitse Baureihe 425.Trouwens kenmerkend aan de NS treinen is de toegepaste kunst in de treinen waaraan je de trein kunt herkennen er is er zelfs eens een boek hier over verschenen en is best uniek, bijzonder te noemen in Europa en daarbuiten. Subtiel of opvallend daar hoort dus ook die treinkop bij.
De Sprinters van anno 1975 waren ook het eerste materieel dat was uitgerust met een energiebesparende “chopper”-schakeling. Niet los te zien van de energiecrisis van 1973-1974. Tot dan toe werd de elektromotor tegen doorbranden bij hoge aanvangsspanning beschermd door voorschakelweerstanden die energie omzetten in warmte. Een chopperschakeling daarentegen onderbreekt (“to chop”) de stroom 2000 maal per seconde zodat de spanning aanvankelijk maar heel kort de motor bereikt die bij lage snelheden nog te weinig “tegen-emk” heeft ontwikkeld om niet door te branden. Bij voorschakelweerstanden kan de machinist steeds meer weerstanden uitschakelen naarmate het toerental van de motoren toeneemt. Een chopper laat de 2000 Hz – pulsen steeds langer duren naarmate de motor er door hoger toerental beter tegen kan.
Ook de HTM in Den Haag, waar ik toen werkte, nam rond 1975 trams in gebruik die een chopperschakeling hadden. Anekdote: het 2000 Hz-signaal bleek de verkeerslichtenregeling langs de route te storen, waardoor het ontwerp daarvan iets gewijzigd moest worden.
Passagiers konden de schakeling horen omdat er bij optrekken en remmen een 2000 Hz-toon hoorbaar werd. Bij de RET was de frequentie ook nog variabel waardoor omwonenden werden gehinderd door een geluid dat leek op het huidige alarmsignaal op de eerste maandag van de maand.
Bij remmen gebeurde dit ook, omdat een tweede vorm van energiebesparing is dat de schakeling de remenergie kan terugvoeren naar de bovenleiding.
En ja, de Sprinter (# 2008) was al snel betrokken bij een grote ramp, 24 doden bij Schiedam op 4 mei 1976.
Gisteren mijn laatste kilometers net de SGM gereden tussen Enschede en Apeldoorn op de 7000 serie. Zal dit materieel zéker niet missen.😉😛
Sjonge ik word oud. En dat ben je als je materieel hebt zien komen en gaan. En dan heb ik het natuurlijk niet over miniseries waar het nooit wat mee werd. Veel gememoreerd hier: we hebben nu geen materieel meer waar de raampjes nog open kunnen. Lekker met je kop buiten hangen. Ik zal het missen